ఆఫ్ఘనిస్తాన్: అస్థిరత ఎలా ప్రపంచాన్ని ప్రభావితం చేస్తుంది..?
శాంతిని ఆఫ్ఘనిస్థాన్‌ వద్దనుకుంటే అంతర్జాతీయ సమాజం, ముఖ్యంగా భారతదేశంలో మనం ఎందుకు అంతగా ఆందోళన చెందాలి లేదా కలవరపడాలి?
20 సంవత్సరాల తరువాత అనిశ్చితి కారణంగా ప్రతిఒక్కరు ఆఫ్ఘనిస్తాన్ గురించి మాట్లాడటం, చర్చించటం చేస్తున్నారు. 1996 నుండి 2001 వరకు పాలించిన తాలిబాన్ యుఎస్ సైనిక శక్తితో స్థానభ్రంశం చెందిన ప్రయోజనం పొందటానికి, చివరికి కాబూల్‌లో పాలన కోసం తనను తాను నిలబెట్టుకుంటుంది. ప్రస్తుత జాతీయ ఐక్యత ప్రభుత్వంతో ఎలాంటి ఒప్పందానికి అయినా తాలిబాన్లను బలవంతం చేసే సామర్థ్యాన్ని అమెరికా దాదాపుగా తొలగించుకుంది. శాంతిని ఆఫ్ఘనిస్థాన్‌ వద్దనుకుంటే అంతర్జాతీయ సమాజం, ముఖ్యంగా భారతదేశంలో మనం ఎందుకు అంతగా ఆందోళన చెందాలి లేదా కలవరపడాలి?
ఒక దేశ భౌగోళిక స్థానం దాని భౌగోళిక రాజకీయ ప్రాముఖ్యత ఇవ్వడానికి దోహదం చేస్తుంది. ఉదాహరణను భారతదేశం తీసుకోండి. హిందూ మహాసముద్రం పై ఉన్న ప్రదేశం ప్రపంచంలోని అతి ముఖ్యమైన షిప్పింగ్ లేన్స్ పైన స్వంత ఆత్మ విశ్వాసానికి మించి సముద్ర ప్రాముఖ్యతను ఇస్తుంది.
ఆఫ్ఘనిస్తాన్ భౌగోళిక ప్రాముఖ్యత ఆసియా, ఇరాన్, చైనా, పాకిస్తాన్లతో అలాగే పరోక్షంగా భారతదేశానికి దాని అనుసంధానం లొకేషన్ కమ్యూనికేషన్ లింకులకు కేంద్రంగా ఉంది. వివిధ దేశాలకు కనెక్టివిటీని అందించే శక్తివంతమైన జోన్ దాని డైవర్స్ ఎత్నిక్ కంపోసిషన్, ఉనికితో ప్రత్యేకమైన ప్రయోజనాన్ని ఇస్తుంది.
ఈ ప్రాంతంలో కోర్ సెంటర్ కూడా ఉంది. రష్యా కింది భాగంలో 'స్ఫియర్స్ ఆఫ్ ఇన్ఫ్లూయెన్స్' కోసం భవిష్యత్ ఇంధన వనరుల నియంత్రణపై ప్రయత్నాలు, ఆసియా, మిడిల్ ఈస్ట్ అండ్ ఐరోపా మధ్య కనెక్టివిటీ విస్తరణలు, రాడికల్ ఇడియోలజీస్ పెంపొందించే అవకాశం ఉంది. అందువల్ల ప్రపంచ ఉగ్రవాద ప్రదేశాలు, అంతర్జాతీయ మాదకద్రవ్యాల అక్రమ రవాణాకు ఒక ముఖ్యమైన జోన్ ఇవన్నీ ట్రాన్స్‌నేషనల్ నెట్‌వర్క్‌లపై ఆధారపడి ఉంటాయి. ఇది ప్రపంచంలోని ఇతర భౌగోళిక జోన్ కంటే ఈ ప్రాంతం ప్రతికూల శక్తిని చాలా ఎక్కువగా చేస్తుంది. నిజానికి సిరియా కంటే ఎక్కువ.
ఒక దేశంలో ఎలాంటి అల్లకల్లోలమైన ఇతర దేశాలలోకి వేగంగా వ్యాపిస్తుంది. దేశాల మధ్య జాతి, సైద్ధాంతిక సంబంధం పరిస్థితిని మరింత పెంచుతుంది. ఆఫ్ఘనిస్తాన్ అనేది ఒక దేశ సరిహద్దులకు మించి ప్రాంతీయంగా ఇంకా ప్రపంచవ్యాప్తంగా అంతర్గత సమస్యల ఒక క్లాసిక్ కేసు. దాని అంతర్గత రాజకీయాలు సంక్లిష్టతతో నడుస్తాయి. పష్టున్లు (40%), తాజిక్స్ (33%), హజారా (11%), ఉజ్బెక్ (9%) తక్కువ కలయికను అలాగే ప్రాంతీయ శక్తులతో విభిన్న సంబంధాలను కలిగి ఉన్నారు.
తాలిబాన్ ముఖ్యంగా పష్తున్, 2001 చివరి రాజకీయ పరిస్థితుల నుండి చాలా మార్పు చెందింది, హజారా (ముఖ్యంగా షియా)లను కూడా వారిలో కలిగి ఉండటానికి అంగీకరించింది. ఏదేమైనా సమాజంలో మహిళల స్థానం, పాలనలో మతం పాత్ర గురించి మరే ఇతర సైద్ధాంతికలో మార్పు కనిపించడం లేదు.
సౌదీ అరేబియాతో తన మార్గాలను మార్చుకోవడంతో, మరింత అభివృద్ధి చెందిన ఐడియాలోజీ చూడటం రాడికల్ ఐడియాలోజీకి మరింత రాజకీయ ఒత్తిడి ఇవ్వడానికి తాలిబాన్ ప్రయత్నం చేస్తుందా అనేది ప్రశ్న. అయితే మొదట కాబూల్‌కు తిరిగి రావాలన్న కలను సాకారం చేసుకోవాలని ఆశించే ముందు మితమైన అంశాలను సమగ్రంగా ఓడించాలి. ఈ రంగంలో ప్రభుత్వ దళాలకు మంచిది కాదని నివేదికలు సూచించినప్పటికీ ఆఫ్ఘన్ నేషనల్ ఆర్మీ (ఏ‌ఎన్‌ఏ) ప్రత్యేక దళాలతో ఇప్పటికీ బలమైనది, కొన్ని యుద్ధాల్లో ఓటమి ఉన్నప్పటికీ వాకౌవర్ అసంభవం. యుద్ధం వ్యూహాత్మక విజయాలు, ఓటముల మధ్య చాలా సార్లు మలుపు తిరుగుతుంది. ఈ కాలంలో లోయలిటీ కూడా మారుతుంది.
చర్చలు ఎన్నడూ గణనీయమైన స్థాయికి చేరుకోలేదు కాబట్టి తాలిబాన్లతో చర్చలు జరిపిన ఒప్పందాలు, అలిఖిత వాగ్దానాల ద్వారా యుఎస్ చట్టబద్ధతను ఇచ్చింది. స్పష్టంగా కనిపించే విషయం ఏమిటంటే అమెరికా ఇకపై సానుకూల ఫలితాలను ఆశించనందున ప్రమాదకర ప్రాంతంలో సైనికుల ఉనికిని కోరుకోలేదు.
ప్రభుత్వం, తాలిబాన్లను కలిసి రావడానికి ప్రయత్నాలు ఇరాన్ చేసినప్పటికీ అధికారాన్ని పంచుకోవటానికి ఎటువంటి ఫార్ములా వెలువడలేదు. ఇందులో తాలిబాన్ చాలా స్మార్ట్. వివిధ దేశాలతో వ్యవహరించడంలో దాని శక్తివంతమైన ప్రభావాన్ని, సామర్థ్యాన్ని పూర్తిగా గ్రహిస్తుంది.
సమస్య ఏమిటంటే, ఐక్యరాజ్యసమితి నేతృత్వంలోని అంతర్జాతీయ కమ్యూనిటీ, పెద్ద శక్తుల సమూహాలకు ఏకాభిప్రాయం లేదు.
పాకిస్తాన్ ఎప్పటిలాగే తాలిబాన్లకు మద్దతు ఇస్తుంది. చైనా, రష్యా లేదా ఇరాన్ నిండిన వాక్యూమ్ ని అమెరికా కోరుకోదు. ఇది పాకిస్తాన్ (ఎఫ్‌ఏ‌టి‌ఎఫ్, ఐ‌ఎం‌ఎఫ్ లోన్ అండ్ అధునాతన ఆయుధాలు) పై కొంత పరపతిని కలిగి ఉంది.
సి‌ఏ‌ఆర్ సైద్ధాంతికంగా ఏ విధంగానైనా ప్రభావితం కాకుండా నిరోధించడానికి రష్యా ఆసక్తులు ముడిపడి ఉన్నాయి.
ఇరాన్ ఆసక్తి దాని సరిహద్దుల స్థిరత్వంపై ఉంది; ఇది ఇతర పార్శ్వంలో తగినంత సమస్యలను కలిగి ఉంది. పాకిస్తాన్-తాలిబాన్ కలయిక ద్వారా లక్ష్యంగా పెట్టుకున్న మొదటి వ్యక్తి హజారా (ఎక్కువగా షియా) సమాజం భద్రత. తన స్వంత బలూచ్ సమాజంలో వైరుధ్యాన్ని నివారించడానికి ఆఫ్ఘన్ బలూచ్‌లతో సంబంధాలను కొనసాగిస్తుంది.
చైనా కోసం, బెల్ట్ అండ్ రోడ్ ఇనిషియేటివ్ (BRI) ద్వారా ప్రారంభించిన వ్యూహంలో న్యూ గ్రేట్ గేమ్ ప్రాంతం కీలకమైన లించ్పిన్. స్థిరత్వం అంటే పాశ్చాత్య చైనా నుండి మిడిల్ ఈస్ట్ వరకు పాకిస్తాన్, ఆఫ్ఘనిస్తాన్, ఇరాన్ ద్వారా నెట్‌వర్క్; అల్లకల్లోలం అంటే ప్రభావితం చేయడానికి అవరోధాలు. ఆఫ్ఘనిస్తాన్లో ఆర్ధికశాస్త్రం పరంగా పెద్దగా చేయనప్పటికీ చైనా పెద్ద గేమ్ ప్లేయర్ గా మారింది. ఆఫ్ఘనిస్తాన్ మైనింగ్ వనరుల అభివృద్ధిని సమీక్షించాల్సిన అవసరం ఉంది, అక్కడ ఒకప్పుడు వాటాలను కొనుగోలు చేసింది, కాని అప్పటి నుండి వాటిని ఎక్కువగా విస్మరించింది. ఆఫ్ఘనిస్తాన్లో చైనా దళాలను ఉంచడం చాలా అరుదు.
వారి ప్రయోజనాలపై ప్రభావం చూపే రెండు దేశాలు పాకిస్తాన్, భారతదేశం. ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌తో సుదీర్ఘమైన సరిహద్దు ఉన్నందున బెదిరింపుల విషయంలో పాకిస్తాన్ కింగ్‌పిన్. పాష్టూన్లు సాంప్రదాయకంగా పాకిస్తాన్‌తో కలిసి ఉండరు. ఇప్పటికే పాకిస్తాన్ తాలిబాన్ (తెహ్రీక్ ఇ తాలిబాన్ పాకిస్తాన్ లేదా టిటిపి) ఖైబర్ పఖ్తున్ఖ్వా ప్రాంతంలో తిరిగి ప్రవేశించి ఉగ్రవాద కార్యకలాపాలను తిరిగి ప్రారంభించే సంకేతాలు ఉన్నాయి.
పాకిస్తాన్ టిటిపికి వ్యతిరేకంగా సుదీర్ఘ అంతర్గత యుద్ధం చేసింది. పాకిస్తాన్ వివిధ నగరాల్లో 20 సంవత్సరాలు నివసించిన తరువాత తాలిబాన్ నాయకత్వం పాకిస్తాన్ నాయకత్వానికి బాధ్యత వహిస్తున్నట్లుగా వ్యవహరించడానికి ఇష్టపడదు. ఇది తన సొంత హక్కులను ఎక్కువగా ఉపయోగిస్తోంది.
పాకిస్తాన్లోని లోతైన రాష్ట్రం ఉగ్రవాదాన్ని వ్యూహాత్మక ప్రయోజనం కోసం ఉపయోగించాలని కోరుకుంటుంది, కాని సమాజం అప్పటికే ఉన్నదానికంటే ఎక్కువ రాడికలైజ్ చేయబడిందనే భావనలకు మద్దతు ఇవ్వదు. దీన్ని దృష్టిలో ఉంచుకుని, పాకిస్తాన్ అంతర్గత భద్రతా సమస్యలు సమీప భవిష్యత్తులో పెరిగే అవకాశం ఉంది. తాలిబాన్ మాదకద్రవ్యాల నెట్‌వర్క్‌లు, రాష్ట్ర నిధులపై చాలా ఆధారపడి ఉంటుంది.
దేశం గందరగోళంలో పడకుండా నిరోధించడానికి, ఆఫ్ఘనిస్తాన్లో ఎక్కువ ఐరాస ప్రమేయం కోసం మద్దతును, ఐక్యరాజ్యసమితి అంతర్జాతీయ శాంతి పరిరక్షణ మిషన్ కోసం భారతదేశం పరిగణించవచ్చు. అటువంటి మిషన్‌లో మన భాగస్వామ్యం ద్వారా మనం ఆలోచించాలి.
చివరగా, అనివార్యమైన ప్రశ్న నేను ఎప్పటికీ అప్ డేట్ చేయడంలో విఫలం కాదు. జమ్మూ & కాశ్మీర్ పరిస్థితిపై ఆఫ్ఘనిస్తాన్లో అల్లకల్లోలం ఏర్పడే అవకాశం ఏమిటి? అలాగే తాలిబాన్లు అధికారంలోకి వస్తే జమ్మూ & కాశ్మీర్ లో హింసను పెంచడానికి, అక్కడ వేర్పాటువాదాన్ని ప్రోత్సహించడానికి పాకిస్తాన్‌కు సహాయం చేసే ప్రయత్నాలకు తిరిగి రావాలా?
రెండింటికీ సమాధానమిస్తూ తాలిబాన్-పాకిస్తాన్ ప్రయోజనాలు ఇకపై కలుసుకోలేవని నేను కొనసాగిస్తున్నాను. పాకిస్తాన్, తాలిబాన్ రెండూ కొంతకాలం ఆఫ్ఘనిస్తాన్లో ఎంగేజ్ చేసుకునే అవకాశం ఉంది. పాకిస్థాన్‌కు మానవ వనరుల కొరత లేదా లేక జమ్ము అండ్ కాశ్మీర్ లో ప్రవేశించడానికి వీలులేదా; అలా చేయడానికి తాలిబాన్ సహాయం అవసరం లేదు.
సమస్య ఏమిటంటే భారతీయ వ్యవస్థ చాలా లొసుగులను ప్లగ్ చేసింది, చాలా నెట్‌వర్క్‌లను తటస్తం చేసింది, చొరబాట్లను కష్టమైన పనిగా చేసింది. జమ్ము అండ్ కాశ్మీర్ ఇతర కారణాల వల్ల నిశ్శబ్దంగా ఉండవచ్చు, కానీ ఏదైనా సాధించడానికి తాలిబాన్-పాకిస్తాన్ చొరవ సామర్థ్యం ప్రస్తుతానికి చాలా దూరంగా కనిపిస్తుంది.
- అతా హస్నైన్
రచయిత లెఫ్టనెంట్ జనరల్ (రిటైర్డ్) అతా హస్నైన్ శ్రీనగర్ కేంద్రంగా పనిచేసిన 15 కో కమాండర్ గా పనిచేసారు. ప్రస్తుతం కాశ్మీర్ సెంట్రల్ యూనివర్సిటీ కి ఛాన్సలర్ గా కొనసాగుతున్నారు.
క్లిక్ చేసి ఏసియా నెట్ న్యూస్ తెలుగు వాట్సాప్ చానెల్·ను ఫాలో అవ్వండి
