''ఇజ్తిహాద్: భారతీయ ముస్లింలకు తమ వేదాంతాన్ని పునర్నిర్మించడం ఎందుకు ముఖ్యం?''
Ijtihad: మతం స్థిరంగా, స్తబ్దుగా అనిపించినప్పటికీ, మతపరమైన వివరణలు ఎప్పుడూ ఒక ప్రదేశం లేదా సమయంలో నిర్ణయించబడకూడదు. హెర్మెనిటిక్స్ మత శాస్త్రం-వేదాంత వివరణ అనేది ఏ మతానికైనా సజీవ కోణం. ఈ జ్ఞాన శాఖ నిరంతరం ప్రవాహంలో ఉంటుంది. అలాగే, పునర్నిర్మించబడ‌టం, డైనమిక్-మానవ అనుభవాలపై ఆధారపడి ఉంది.
 )
FollowIndian Muslims-Ijtihad: సాంప్రదాయిక ముస్లిం న్యాయనిపుణుల కానోనికల్ అభిప్రాయం ప్రకారం, ఇజ్తిహాద్ అనేది చట్టబద్ధమైన ఇస్లామిక్ సిద్ధాంతకర్త, ఫకీహ్ లేదా న్యాయనిపుణుడి మేధోపరమైన చర్య. ఇది ఉమ్మత్ విస్తృత ప్రయోజనం కోసం ఒక కొత్త న్యాయ దృక్పథాన్ని లేదా అభిప్రాయాన్ని కనుగొనే లక్ష్యంతో ముందుకు సాగుతుంది. కానోనికల్ హదీస్ సంకలనాలు సాహిహ్ అల్-బుఖారీ, ముస్లిం-అబూ-దావుద్ లలో నివేదించబడిన ఒక ప్రామాణిక ప్రవక్త సంప్రదాయం ప్రకారం.. "ఒక పండితుడు ఇజ్తిహాద్ (ఇస్లామిక్ తీర్పులను అసలు శాసన వనరుల నుండి వెలికి తీయడం) చేసి, అతను సరైన నిర్ధారణకు వస్తే, అతను రెండు ప్రతిఫలాలను సాధిస్తాడు. అతను తప్పుడు నిర్ణయానికి వచ్చినా, అతనికి ఒక ప్రతిఫలం లభిస్తుంది''. ఈ విషయం తెలుసుకున్న పవిత్ర ప్రవక్త సహచరులు ప్రతి ఒక్కరూ ఇజ్తిహాద్-సృజనాత్మక పునర్నిర్మాణంలో నిమగ్నమయ్యారు.
సామాజిక-మత-రాజకీయ విషయాలలో కొత్తగా ఉద్భవిస్తున్న సమస్యలు-సవాళ్లను ఎదుర్కోవడంలో నిమగ్నమయ్యారు. దాదాపు ప్రతి సహబీ అంటే పవిత్ర ప్రవక్త సహచరుడు ఇజ్తిహాద్ చేపట్టే ముజ్తాహిద్ స్థానంలో ఉండేవారు. అందువలన, ప్రతి ఒక్కరూ తమ ఆధునిక కాలానికి-అవసరాలకు అనుగుణంగా ఒక మితమైన పద్ధతితో రోజువారీ సామాజిక-మత-రాజకీయ వ్యవహారాలను నిర్వహించడానికి వారి స్వంత విధానాన్ని అవలంబించారు. కానోనికల్ ఇస్లామిక్ న్యాయశాస్త్రం ప్రకారం, ఒక ముస్లింకు ఇజ్తిహాద్ ను నిర్వహించే సామర్థ్యం ఉంటే, అతను సమాజ శ్రేయస్సు కోసం దానిలో పాల్గొనాలి. ఖురాన్, సున్నాల తర్వాత ఇస్లామీయ తీర్పులు, శాసనాల్లో ఇజ్తిహాద్ అత్యంత కీలక పాత్ర పోషిస్తోంది. ప్రవక్త మరణానంతరం ఆగిపోయిన షరియా మొదటి రెండు ప్రాధమిక వనరుల మాదిరిగా కాకుండా, ఇజ్తిహాద్ అనేది మేధో మేధోమథనం, సృజనాత్మక పునఃపరిశీలన, మతానికి చెందిన సమకాలీన సమస్యలు-వివిధ కొత్త విషయాలపై ఆలోచించే నిరంతర ప్రక్రియ.
కానీ ఖురాన్, హదీస్ గ్రంథాల నుంచి అర్థాలను పొందడానికి, సరైన తీర్పులను రాబట్టడానికి విద్యాపరమైన అభిరుచి ఉన్నవారికి మాత్రమే ఇది అనుమతించబడుతుంది. ప్రవక్త సహచరులు ఇస్లాం ప్రాధమిక మూలమైన ప్రవక్తకు అత్యంత సన్నిహితులు కాబట్టి, ముఖ్యమైన ఇస్లామిక్ శాస్త్రాలలో బాగా ప్రావీణ్యం కలిగి ఉన్నందున, ఇజ్తిహాద్ వారికి చట్టబద్ధమైన హక్కు. కానీ నేటి ముస్లింల వేదాంత సమస్యలు, సవాళ్లలో సృజనాత్మక ఆలోచనా ప్రక్రియలకు ఆటంకం కలిగించినది ఏమిటి? ప్రఖ్యాత మెక్ గిల్ యూనివర్శిటీకి చెందిన మాజీ ఇస్లామిక్ స్టడీస్ పోఫెసర్ డాక్టర్ వాయెల్ హల్లాక్ తన పరిశోధనా పత్రంలో ఇజ్తి తలుపులు మూసుకుపోయాయా? ఇస్లాంలో ఇజ్తిహాద్ మేధో కార్యకలాపాలు ప్రతి కొత్త యుగంలో ఇస్లామిక్ ఆలోచన పునరుద్ధరణకు దారితీసే నిరంతర ప్రక్రియ అని ఆయన పేర్కొన్నారు. మధ్యయుగ కాలానికి చెందిన చాలా మంది ముస్లిం న్యాయనిపుణులు ఇజ్తిహాద్ కు అనుకూలంగా గుడ్డిగా కట్టుబడి ఉండటాన్ని (తక్లిద్ ఇ జమీద్) వ్యతిరేకించడమే కాకుండా, "తమను తాము అర్హత కలిగిన ముజ్తాహిద్ లుగా ప్రదర్శించుకున్నారు, ఇతరులు అంగీకరించారు" అని హల్లాక్ హైలైట్ చేశారు. 10వ, 11వ శతాబ్దపు మూలాల నుంచి లభ్యమైన గ్రంథాల నిష్పాక్షిక అధ్యయనం ద్వారా ఆయన "ఇజ్తిహాద్ తలుపులు మూసివేయబడలేదు లేదా అడ్డంకి భావనను సూచించే ఏ వ్యక్తీకరణ లేదు" అని పునరుద్ఘాటించారు.
శాస్త్రీయ, సైద్ధాంతిక స్థాయిలో ముస్లిం ప్రపంచంలో ఇజ్తిహాద్ పట్ల దృఢమైన, వినూత్న విధానం నిరాటంకంగా కొనసాగింది. ఈ సందర్భంలో, ఈజిప్టులోని ఫత్వా సెంటర్ సెక్రటరీ జనరల్ డాక్టర్ ఖలీద్ ఒమ్రాన్ మాట్లాడుతూ, ఇజ్తిహాద్ మత ప్రవచనాలలో కోరుకున్న పునరుద్ధరణకు దగ్గరగా ఉందనీ, ఇందులో ప్రెజెంటేషన్ పద్ధతిని పునరుద్ధరించడం, గ్రంథాలు, భావనలు-అవగాహనలతో వ్యవహరించడం వంటివి ఉన్నాయి. ఇది వాస్తవానికి కష్టపడి పనిచేసే పండితులకు ప్రతిఫలం లభించే ఆరాధనా రూపం అని సూచిస్తుంది. ఎందుకంటే ప్రవక్త స్పష్టంగా చెప్పారు. అంతేకాక, ఇజ్తిహాద్, ఫత్వా అనే రెండు భావనల మధ్య సంబంధం ఉందని ఆయన వివరించారు, అందువల్ల ఫత్వాలు జారీ చేసే ప్రక్రియలో ఇది కీలకమైన భావనలలో ఒకటైనందున ముఫ్తీ శ్రద్ధా స్థాయిని పొందాలని కొందరు పండితులు సూచిస్తున్నారు. అందువల్ల ఫత్వా అనేది దైవ ఆజ్ఞ కాదని సూచిస్తుంది. ఇది ఇస్లాం మూలాలు-సూత్రాలకు మద్దతు ఇచ్చే వ్యక్తిగత అభిప్రాయం మాత్రమే. అయితే ఈ మేధో క్షీణతకు, భారతదేశంలో ఇజ్తిహాద్ ద్వారాలు మూసుకుపోవడానికి కారణం ఏమిటి? ఈ ప్రశ్న సర్ సయ్యద్ అహ్మద్ ఖాన్, షిబ్లీ నోమానీ, అల్లామా ఇక్బాల్ వంటి 19 వ శతాబ్దపు ప్రముఖ భారతీయ ముస్లిం తత్వవేత్తలను ఇజ్తిహాద్ ద్వారాలను తెరవడానికి, భారతదేశంలో ఇస్లాం మేధో ఆలోచనలను పునఃపరిశీలించడానికి నిరంతర ప్రక్రియలలో పాల్గొనడానికి భారతీయ ముస్లిం పాండిత్యాన్ని ఆహ్వానించడానికి ప్రేరేపించింది. మఖలాత్-ఎ-షిబ్లీ అనే సంకలనంగా ప్రచురించిన తన పరిశోధనా పత్రాలలో అల్లామా షిబ్లీ నిమానీ భారతీయ ఉలేమాలలో మేధో క్షీణతపై తీవ్ర విమర్శలు రాశారు.
అల్లామా ఇక్బాల్ ఇస్లాంలో మత చింతన పునర్నిర్మాణం అనే గ్రంథాన్ని రూపొందించారు. ఈ పుస్తకంలో అల్లామా ఇక్బాల్ ఇస్లామిక్ ఆలోచనా విధానాన్ని పునరుద్ధరించాలని పిలుపునిచ్చారు. ప్ర‌స్తుతం భారతీయ ముస్లింలు-ఉలేమా, ఇస్లామిక్ వేదాంతవేత్తలు ముఖ్యంగా అల్లామా ఇక్బాల్ ఇస్లామిక్ మత చింతన పునర్నిర్మాణం అంటే ఏమిటో అర్థం చేసుకోవాలి. ఇది వాస్తవానికి ఖురాన్ ముఖ్యమైన సందేశాలు - సార్వత్రిక విలువల పునరుద్ధరణను సూచిస్తుంది. అంటే, ఇస్లామీయ సిద్ధాంతాలు, బోధనలు, ఆచారాలు తుడిచిపెట్టుకుపోయినప్పుడు, అతను ఇస్లాం కు సంబంధించి నిజమైన-అసలు వెర్షన్ ను పునరుద్ధరించాలని సూచించాడు. ఏదేమైనా, పునర్నిర్మాణం ద్వారా, ఇక్బాల్ ఇస్లాంను మార్చడం లేదా మార్పుల‌కు లోను చేయ‌డం ల‌క్ష్యంగా పెట్టుకోలేదు, కానీ ముస్లింల మత దృక్పథాన్ని మార్చడం. ఉదాహరణకు, భారతదేశంలో ముస్లిం మత ఆలోచన హకీఖత్ (సత్యం) స్థానంలో రివాయత్ (సంప్రదాయం) లో లోతుగా పాతుకుపోయిందని అతను భావించాడు. అందువలన, పునర్నిర్మాణం ఆలోచన ద్వారా, అల్లామా ఇక్బాల్ భారతీయ ముస్లింలు రివాయత్ వారి మనస్తత్వాన్ని హకీఖత్ గా మార్చుకోవాలని కోరారు. ఇస్లామీయ చింతన ప్రాధమిక మూలాలలో బాగా నిక్షిప్తమై ఉన్న ఇజ్తిహాద్,ఇస్లామిక్ పునరాలోచన, సంస్కరణకు నిజమైన స్ఫూర్తి ఇది.
గత కొన్ని శతాబ్దాలుగా భారతీయ ముస్లింలు ఘోర తప్పిదానికి పాల్పడ్డారు. భారతదేశంలో ఇస్లామిక్ వేదాంతం పరిణామం-పునర్నిర్మాణంలో నిరంతర స్తబ్దత కొనసాగుతోంది. మరింత విచారకరమైన విషయమేమిటంటే, వారు తమ మతపరమైన సెమినారీలు-మదర్సాలను వారి ఫిఖీ మజాహిబ్ (ఇస్లామిక్ న్యాయశాస్త్ర పాఠశాలలు), వివిధ మసాలిక్ (ఇస్లామిక్ విభాగాలు) సంకుచిత వివరణకు పరిమితం చేశారు. వాస్తవానికి, ఇస్లాం మార్మిక అనుభవం, అభ్యాసం కూడా మారిన పరిస్థితిలో ఆచరణీయం కాకపోతే పరమ సత్యాన్ని కనుగొనడానికి అసంపూర్ణ మార్గం. ఇస్లాం నిజమైన మార్మిక కథనాన్ని తిరిగి పొందే ప్రయత్నంలో, అల్లామా ఇక్బాల్ ఆలోచన వెలుగులో ఆధునిక యుగంలో సూఫీయిజాన్ని సంస్కరించాల్సిన అవసరం ఉంది. అందువలన, ఇజ్తిహాద్ భారతీయ ముస్లిం పండితులు చేపట్టవలసిన ముఖ్యమైన పనిగా మారుతోంది. భారతీయ ముస్లింలు తమ దైనందిన జీవితంలో, సామాజిక-మత వ్యవహారాలలో కొత్త శ్రేణి సమస్యలు-సవాళ్లను ఎదుర్కొంటున్న కాలానికి ఇది అత్యంత అత్యవసర అవసరాలలో ఒకటిగా మారుతోంది. 21వ శతాబ్దంలో మారుతున్న పరిణామాల నేపథ్యంలో ఇస్లామిక్ ఆలోచనలను పునర్నిర్మించడానికి భారతీయ ఉలేమాలు, మదర్సాలు దీనిని తీవ్రంగా పరిగణించాలి. ముస్లిం ప్రపంచంలో అభివృద్ధి కొత్త దశలను, సాధారణంగా అరబ్ వసంతాన్ని-ఇస్లామిక్ సంస్కరణ లేదా ముఖ్యంగా థియోలాజికల్ అరబ్ స్ప్రింగ్ ను మనం ఇప్పుడే దాటాము. పర్యవసానంగా, మధ్యప్రాచ్యం-ఉత్తర ఆఫ్రికాలో ఆధునిక ముస్లింలు తక్కువ ఇస్లామిక్, ఎక్కువ బహుళ-సాంస్కృతిక, సహనశీలురుగా మారుతున్నారు.
రాడికల్ ఇస్లామిస్టులు, అతివాదులు తమ ఆకర్షణను కోల్పోవడంతో ముస్లిం ప్రపంచంలో ఒక కొత్త మత కథనం ఆవిర్భవిస్తున్న ఈ సమయంలో, భారతీయ ముస్లింలు కాలానికి అనుగుణంగా కొత్త వాస్తవాలతో జీవించడం సముచితం. భారతదేశంలోని కొత్త తరం ముస్లింల కోసం ప్రగతిశీల, ఆధునిక మార్గాన్ని రూపొందించడానికి, తద్వారా దేశ సాంస్కృతిక, మత-సామాజిక నిర్మాణాన్ని బలోపేతం చేయడానికి దోహదపడే లక్ష్యంతో ప్రపంచంలోని అత్యంత బహుళ సాంస్కృతిక-బహుళ సమాజంతో కలిసి వారు చేయవలసిన ప్రధాన వేదాంత మార్పులను వారి ఉలేమాలు పరిశీలించాలి. అన్నింటికీ మించి, అల్లామా ఇక్బాల్ మాటల్లో మాదిరిగా, మతపరమైన ఆలోచన ప్రేరణ అది కొత్త మనిషి ఆత్మలోకి చొచ్చుకుపోవాలి.
- గులాం రసూల్ దెహ్ల్వీ
( వ్యాసక‌ర్త వర్డ్ ఫర్ పీస్ అనే ఆన్ లైన్ జర్నల్ ఎడిటర్, ఇది శాంతి-బహుళత్వాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది )
( ఆవాజ్ ది వాయిస్ సౌజ‌న్యంతో..)
క్లిక్ చేసి ఏసియా నెట్ న్యూస్ తెలుగు వాట్సాప్ చానెల్·ను ఫాలో అవ్వండి
