భారతదేశంలో NGOల పాత్ర ఏంటి? ఎలా ఏర్పాటు చేస్తారు? వీటికి నిధులు ఎక్కడి నుంచి వస్తాయి? సమగ్ర వివరాలు మీకోసం..

సారాంశం

భారతదేశంలో ప్రభుత్వేతర సంస్థల (NGOలు) పాత్ర చాలా ముఖ్యమైంది. ఈ సంస్థలు సామాజిక సంక్షేమం, విద్య, ఆరోగ్యం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, మహిళా సాధికారత వంటి రంగాలలో గణనీయమైన కృషి చేస్తాయి. NGOలు ప్రభుత్వానికి, సమాజానికి మధ్య ఒక ముఖ్యమైన వారధిగా పనిచేస్తాయి. ప్రభుత్వ విధానాలు పూర్తిగా ప్రభావవంతంగా లేని రంగాలలో మార్పులు తీసుకురావడానికి ప్రయత్నిస్తాయి. 

సులభ్ ఇంటర్నేషనల్ అనేక దశాబ్దాలుగా దేశంలో పరిశుభ్రత కార్యక్రమంలో ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తోంది. మహిళల సాధికారత కోసం పని చేసే అనేక NGOలు దేశవ్యాప్తంగా ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తున్నాయి. ప్రధాని మోదీ సైతం ఈ సంస్థలను పలుసార్లు ప్రశసించారు. దేశాభివృద్ధికి దోహదపడే కొన్ని NGOలకు కేంద్ర ప్రభుత్వం కూడా సహాయం అందిస్తోంది. ఎవరైనా NGOను ప్రారంభించాలంటే సరైన ప్రక్రియ, రిజిస్టర్‌ అవసరం ఉంటుంది. భారతదేశంలో ఒక NGO ఏర్పాటు ప్రక్రియ ఏంటి.? రిజిస్ట్రేషన్‌ ఎలా చేసుకోవాలో ఇప్పుడు తెలుసుకుందాం. 

NGO అంటే ఏంటిటి.? ఉపయోగం ఏంటి.? 

NGO అనేది సామాజిక, పర్యావరణ, సాంస్కృతిక లేదా విద్యా ప్రయోజనాలను నెరవేర్చడానికి పనిచేసే ఒక స్వతంత్ర సంస్థ. భారతదేశంలో లక్షలాది NGOలు చురుకుగా పనిచేస్తున్నాయి. ఇవి వివిధ రంగాలలో సమాజాభివృద్ధి కోసం పనిచేస్తున్నాయి. 

NGOల అవసరం ఏంటంటే.? 

- ప్రభుత్వం మాత్రమే అన్ని సామాజిక సమస్యలను పరిష్కరించలేదు. అలాంటి చోట ఈ సంస్థలు సేవలందిస్తాయి.

- సమాజంలోని బలహీన వర్గాలకు ఈ సంస్థలు అండగా నిలుస్తాయి. 

- విద్య, ఆరోగ్యం, పర్యావరణంపై ప్రజల్లో అవగాహనను పెంచేందుకు కార్యక్రమాలు చేపడుతారు. 

- స్థానిక స్థాయిలో సామాజిక సేవలను సమర్థవంతంగా అందించడం కూడా ఈ సంస్థల ప్రధాన విధుల్లో ఒకటి. 

భారతదేశంలో ఎన్ని రకాల NGOలు ఉన్నాయి.? 

భారతదేశంలో ప్రధానంగా మూడు రకాల NGOలు ఉన్నాయి:

1. నమ్మకం: ఇది మతపరమైన, సామాజిక, దాతృత్వ పనుల కోసం పని చేస్తుంది. 

2. సమాజం: ఇది ఒక సమూహంగా పనిచేస్తుంది. విద్య, కళ, సైన్స్, సామాజిక పనిని ప్రోత్సహించడం దీని లక్ష్యం.

3. సెక్షన్ 8 కంపెనీ: ఇది లాభాపేక్షలేని కంపెనీల కోసం, ఇవి ఏవైనా లాభాలను సామాజిక సేవలో తిరిగి పెట్టుబడి పెడతాయి.

NGOను ఎలా ప్రారంభించాలి.? 

1) మీ లక్ష్యాన్ని నిర్ధారించుకోండి.? 

ముందుగా మీ NGO ఏ ప్రయోజనం కోసం పనిచేస్తుందో మీరు నిర్ణయించుకోవాలి. ఇది విద్య, ఆరోగ్యం, మహిళా సాధికారత, పిల్లల అభివృద్ధి, పర్యావరణం లేదా ఏదైనా ఇతర సామాజిక పనులు ఇలా ఏదో ఒక అంజెడానే ఏర్పాటు చేసుకోవాలి. 

2) NGO పేరు, నిర్మాణాన్ని నిర్ణయించుకోవాలి. 

ప్రతి NGOకి ఒక పేరు ఉంటుంది. మీరు పేరును కూడా నిర్ణయించుకోవాలి. మీరు ఎంచుకున్న పేరుతోనే NGOని రిజిస్టర్‌ చేసుకోవాలి. అలాగే ఈ ట్రస్ట్‌ సొసైటీ లేదా సెక్షన్‌ 8 కంపెనీగా పనిచేస్తుందో లేదా నిర్ణయించుకోవాలి. 

3) సభ్యులను ఎంచుకోండి: 

ఒక NGO కి కనీసం 3-7 మంది సభ్యులు అవసరం. సభ్యులకు వారి పాత్రలు, బాధ్యతల గురించి స్పష్టమైన ఆలోచన ఉండాలి.

NGO నమోదు ప్రక్రియ ఎలా ఉంటుంది.? 

అధికారికంగా గుర్తింపు ఉండాలటే NGO కచ్చితంగా రిజిస్టర్‌ చేసుకుని ఉండాలి. ఇందుకోసం పాటించాల్సిన స్టెప్స్‌ ఇవే.. 

1) ట్రస్ట్ రిజిస్ట్రేషన్

ట్రస్ట్ రిజిస్ట్రేషన్ ఇండియన్ ట్రస్ట్స్ యాక్ట్, 1882 ప్రకారం జరుగుతుంది. దీనికి అవసరమైన పత్రాలు:

- ట్రస్ట్ డీడ్

- ధర్మకర్తల జాబితా

- పాన్ కార్డ్‌, ఆధార్ కార్డ్

- రిజిస్ట్రేషన్ ఫీజు

2) సొసైటీ రిజిస్ట్రేషన్

సొసైటీ రిజిస్ట్రేషన్ సొసైటీస్ రిజిస్ట్రేషన్ చట్టం, 1860 ప్రకారం జరుగుతుంది. దీనికి అవసరమైన పత్రాలు:

- సొసైటీ మెమోరాండం (అసోసియేషన్ మెమోరాండం)

– నియమాలు & నిబంధనలు

- కనీసం 7 మంది సభ్యుల జాబితా

- సభ్యుల అడ్రస్‌ ప్రూఫ్‌ 

3) సెక్షన్ 8 కంపెనీ రిజిస్ట్రేషన్

సెక్షన్ 8 కంపెనీ కంపెనీల చట్టం, 2013 కింద నమోదు చేస్తారు. దీనికి అవసరమైన డాక్యుమెంట్స్‌: 

- డైరెక్టర్ల పాన్ కార్డ్, ఆధార్ కార్డ్

- MOA (అసోసియేషన్ మెమోరాండం), AOA (అసోసియేషన్ ఆర్టికల్స్)

- రిజిస్టర్డ్ ఆఫీస్ అడ్రస్‌ ప్రూఫ్‌ 

ఎక్కడ నమోదు చేసుకోవాలి.? 

భారతదేశంలో సొసైటీలు, చిట్స్ రిజిస్ట్రార్ కార్యాలయంలో NGO రిజిస్ట్రేషన్ జరుగుతుంది. దీని కోసం మీరు ఆన్‌లైన్‌లో దరఖాస్తు చేసుకోవాలి. NGO రిజిస్ట్రేషన్ కోసం, అవసరమైన పత్రాలతో పాటు రుసుము డిపాజిట్ చేయాలి. రుసుములు జమ చేసిన తర్వాత మీకు రసీదు లభిస్తుంది. దీని తరువాత, దర్యాప్తులో ప్రతిదీ సరిగ్గా ఉందని తేలితే, మీకు NGO రిజిస్ట్రేషన్ సర్టిఫికేట్ జారీ చేస్తారు. నమోదైన NGOలు కూడా ప్రతి మూడు నుంచి ఐదు సంవత్సరాలకు ఒకసారి పునరుద్ధరిస్తారు. 

భారతదేశంలోని ప్రధాన NGOలు, వాటి విధులు ఏంటంటే.? 

1) సులభ్ ఇంటర్నేషనల్: ఇది అనేక దశాబ్దాలుగా పారిశుధ్యం కోసం పనిచేస్తోంది. దివంగత బిందేశ్వర్ పాఠక్ స్థాపించిన సులభ్ ఎన్జీఓ కింద దేశవ్యాప్తంగా ప్రజా మరుగుదొడ్లు నిర్మించారు. 

2) గూంజ్: పాత బట్టల రీసైక్లింగ్, గ్రామీణాభివృద్ధిలో చురుగ్గా పనిచేస్తుంది. 

3) అక్షయ పాత్ర ఫౌండేషన్: పాఠశాలల్లో మధ్యాహ్న భోజనం అందించడానికి కృషి చేస్తోంది. 

4) హెల్ప్ ఏజ్ ఇండియా: సీనియర్ సిటిజన్ల సంరక్షణ కోసం పనిచేస్తుంది. 

5) స్మైల్ ఫౌండేషన్ : విద్య, ఆరోగ్య సేవలకు తోడ్పడుతుంది.

NGOలు ఎదుర్కొంటున్న సవాళ్లు, పరిష్కారాలు: 

1) ఆర్థిక సవాళ్లు : నిధుల కొరత NGOలకు అతిపెద్ద సమస్య. దీనికి పరిష్కారం CSR నిధులు,  ప్రభుత్వ పథకాల నుంచి మద్దతు లభించడం. 

2) చట్టపరమైన అడ్డంకులు : సరైన చట్టపరమైన మార్గదర్శకత్వం లేకపోవడం వల్ల అనేక NGOలు రిజిస్ట్రేషన్, కార్యకలాపాలలో సమస్యలను ఎదుర్కొంటున్నాయి. నిపుణుల సలహాలు తీసుకోవడం తప్పనిసరి.

3) ప్రజలలో అవగాహన లేకపోవడం : సమాజంలో అవగాహన పెంచడానికి సోషల్ మీడియా, డిజిటల్ ప్లాట్‌ఫారమ్‌లను సమర్థవంతంగా ఉపయోగించవచ్చు.

విజయవంతమైన NGO నిర్వహణకు కొన్ని చిట్కాలు:

1) బలమైన నాయకత్వం: ఒక NGO విజయానికి ప్రభావవంతమైన నాయకత్వం కీలకం.

2) ప్రజలతో మమేకం అవ్వడం: ప్రజలతో కమ్యూనికేషన్ కొనసాగించండి. వారి సమస్యలను, అవసరాలను అర్థం చేసుకోండి. 

3) సోషల్ మీడియాను ఉపయోగించండి: అవగాహన పెంచడానికి, దాతలను చేరుకోవడానికి సోషల్ మీడియాను సమర్థవంతంగా ఉపయోగించండి.

4) పారదర్శకతను కాపాడుకోండి: ఆర్థిక పారదర్శకత, నివేదికలకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వండి.