Lavender : రైతుల ఆదాయం రెట్టింపు చేస్తూ ఉపాధిని పెంచుతున్న 'లావెండర్' సాగు
Lavender farming: విదేశీ సుగంధ మొక్కల పెంప‌కాన్ని ప్రోత్సహించడానికి కేంద్ర ప్రభుత్వం ఇటీవల లావెండర్ ను దోడా బ్రాండ్ ఉత్పత్తిగా గుర్తించింది. అరోమా మిషన్ అని పిలువబడే ప్రభుత్వ కార్యక్రమం ద్వారా ప్రోత్సహించబడిన లావెండర్ పెరుగుదల విస్తరణను జమ్మూ కాశ్మీర్ లో పర్పుల్ విప్లవంగా పిలుస్తారు. లావెండర్ సాగు ఇప్పుడు జమ్మూకాశ్మీర్ లో ఎంతో మందికి ఉపాధిని క‌ల్పించే పెద్ద వ‌న‌రుగా మారింది.
Jammu Kashmir-Lavender farming: చీనాబ్ లోయ కొండలలో ఉన్న భదేర్వా అనే చిన్న పట్టణం ఈ ప్రాంతంలో మనోహరమైన సౌందర్యానికి ప్రసిద్ధి చెందింది. ఛోటా కాశ్మీర్ గా పిలువబడే భదేర్వా జమ్మూకాశ్మీర్ శీతాకాల రాజధాని జమ్మూ నుండి 185 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. ఈ పట్టణం అందమైన హిమాలయ పర్వతాల మధ్య.. అద్భుతమైన పచ్చిక మైదానాలు, ప్రశాంతమైన సరస్సులు, డైనమిక్ స్థానిక సంస్కృతికి ప్రసిద్ధి చెందింది. ఈ పట్టణం సముద్రమట్టానికి సుమారు 1,620 మీటర్లు (5,315 అడుగులు) ఎత్తులో ఉంటుంది.
ఈ ప్రాంతం జీవవైవిధ్యంతో సమృద్ధిగా.. అనేక రకాల వృక్షజాలం, జంతుజాలంతో, చుట్టూ పచ్చని అడవులతో కూడి ఉంటుంది. ఈ ప్రాంతం ఇటీవల లావెండర్ వ్యవసాయంలో పెద్ద మార్పును తీసుకువ‌చ్చింది. లావెండర్, ఒక పుష్పించే మొక్క, దాని తీపి పూల సువాసన ప్రత్యేక గుర్తింపు పొందింది. మధ్యధరా, మధ్యప్రాచ్యం-భారతదేశానికి చెందిన‌దిగా భావిస్తారు. భారత్ లో లావెండర్ ప్రధానంగా హిమాచల్ ప్రదేశ్, జమ్మూ కాశ్మీర్, ఉత్తరాఖండ్ లలో సాగు చేయ‌బ‌డుతోంది. విదేశీ సుగంధ మొక్కల పెంప‌కాన్ని ప్రోత్సహించడానికి కేంద్ర ప్రభుత్వం ఇటీవల లావెండర్ ను దోడా బ్రాండ్ ఉత్పత్తిగా గుర్తించింది. అరోమా మిషన్ అని పిలువబడే ప్రభుత్వ కార్యక్రమం ద్వారా ప్రోత్సహించబడిన లావెండర్ పెరుగుదల విస్తరణను జమ్మూ కాశ్మీర్ లో పర్పుల్ విప్లవంగా పిలుస్తారు. లావెండర్ వ్యవసాయం ఇప్పుడు జమ్మూకాశ్మీర్ లో ఎంతో మందికి ఉపాధిని క‌ల్పించే పెద్ద వ‌న‌రుగా మారింది.
భదేర్వాలో సుమారు 30 గ్రామాల రైతులు మొక్కజొన్న నుంచి లావెండర్ సాగు వైపు మళ్లారు. అరోమా మిషన్ 2016 లో ప్రారంభించారు. ఇది ఈ ప్రాంతంలో లావెండర్, ఇతర సుగంధ పంటలను పెంచడాన్ని ప్రోత్సహించడానికి తీసుకువ‌చ్చారు. లావెండర్ అధిక విలువ కలిగిన పంట, మార్కెట్ లో మంచి డిమాండ్ ఉంటుంది. దీంతో దీనిని సాగు చేస్తున్న రైతుల ఆదాయాన్ని, ఇందులో భాగ‌స్వాములుగా ఉన్న కూలీలు, ఇతర ఉద్యోగుల వేత‌నాల‌ను లావెండర్ సాగు రెట్టింపు చేసింది. లావెండర్ ఉత్పత్తులకు పెరుగుతున్న డిమాండ్ వ్యవసాయం, తయారీ, పర్యాటక పరిశ్రమలలో కొత్త ఉపాధి అవకాశాలను సృష్టించింది. 2020లో అరోమా మిషన్ మూడేళ్ల పొడిగింపును పునరుద్ధరించగా, 2023 మార్చిలో మరోసారి మూడేళ్లపాటు పొడిగించారు.
2010లో సంప్రదాయ మొక్కజొన్న సాగు నుంచి లావెండర్ సాగుకు మారిన రైతుల్లో భరత్ భూషణ్ ఒకరు. "నేను నా రెండు ఎక‌రాల్లో లావెండర్ వ్యవసాయం ప్రారంభించాను. దీని సాగుతో గొప్ప ఫలితాలను పొందాను. మొదట్లో విజయం సాధించిన తరువాత, నేను క్రమంగా నా మొత్తం 10 ఎక‌రాల్లో వ్యవసాయ భూమిని లావెండర్ వ్యవసాయంగా మార్చాను" అని చెప్పారు. పెరుగుతున్న ఆదాయంతో సంతృప్తి చెందిన ఆయన ఇతరులను లావెండర్ పండించేలా ప్రోత్సహించడంలో కీలక పాత్ర పోషించారు. ఈ ప్రాంతంలో చల్లని వాతావరణం లావెండర్ సాగుకు అనుకూలంగా ఉందని ఆయన పేర్కొన్నారు. కరువును తట్టుకునే లావెండర్ పువ్వులు సమశీతోష్ణ వాతావరణంలో వృద్ధి చెందుతాయని ఆయన పేర్కొన్నారు.
జమ్మూ కాశ్మీర్ వెలుపల, అరోమా మిషన్ భారతదేశం అంతటా సువాసనగల పంటల అభివృద్ధిని ప్రోత్సహిస్తోంది, రైతులకు ఆర్థిక- సాగువిద్యా మద్దతును అందిస్తోంది. ఈ పంటలకు మార్కెట్ ను సైతం అభివృద్ధి చేస్తోంది. కేంద్ర శాస్త్ర, సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ తరఫున కౌన్సిల్ ఆఫ్ సైంటిఫిక్ అండ్ ఇండస్ట్రియల్ రీసెర్చ్ (సీఎస్ఐఆర్) ఈ ప్రాజెక్టును ప్రారంభించింది. ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇంటిగ్రేటివ్ మెడిసిన్స్ (ఐఐఐఎం), సిఎస్ఐఆర్ దోడా, కిష్త్వార్, రాజౌరి జిల్లాల్లో సాగు కోసం అధిక విలువ కలిగిన ముఖ్యమైన నూనెను ఉత్పత్తి చేసే లావెండర్ పంటలను ప్రవేశపెట్టింది. 2007 నుండి ఇక్కడి కొన్ని ప్రాంతాలలో లావెండర్ సాగు చేస్తున్నారు. ప్రస్తుతం, జమ్మూ కాశ్మీర్ లోని 20 జిల్లాల్లో లావెండర్ సాగు చేస్తున్నారు. కథువా, ఉధంపూర్, దోడా, రాంబన్, కిష్త్వార్, రాజౌరి, శ్రీనగర్, పుల్వామా, కుప్వారా, బందిపోరా, బుద్గాం, గండేర్ బల్, అనంతనాగ్, కుల్గాం, బారాముల్లాలు గణనీయమైన పురోగతిని సాధించాయి.
కాశ్మీర్ లో మహిళలు కూడా లావెండర్ సాగు చేస్తున్నారు. ఒక అంచనా ప్రకారం పుల్వామా జిల్లాలో రైతు సంవత్సరానికి 30,000 పనిదినాలను ఉత్పత్తి చేస్తాడు. ఇటీవల ఫీల్డ్ స్టేషన్లను సందర్శించిన పుల్వామా డిప్యూటీ కమిషనర్ బషరత్ ఖయ్యూమ్ మాట్లాడుతూ 200 మందికి పైగా బాలికలకు శిక్షణ ఇచ్చామనీ, మహిళా సాధికారతపై ప్రత్యేక దృష్టి సారించామని చెప్పారు. లావెండర్, రోజ్ సాగు, ప్రాసెసింగ్, విలువ జోడింపులో మహిళలకు శిక్షణ ఇచ్చామని, శిక్షణ పొందిన మహిళల్లో ఎక్కువ మంది తమ వ్యాపారాలను ప్రారంభించారని అధికారులు చెబుతున్నారు. సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ ఆధ్వర్యంలోని కౌన్సిల్ ఫర్ సైంటిఫిక్ అండ్ ఇండస్ట్రియల్ రీసెర్చ్, ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇంటిగ్రేటివ్ మెడిసిన్ కు చెందిన అరోమా మిషన్ లావెండర్ సాగుకు మార్గదర్శకంగా నిలిచాయి. సీఎస్ఐఆర్ రెండవ దశను ప్రారంభించింది, ఇది 45,000 కంటే ఎక్కువ అర్హత కలిగిన మానవ వనరులను కలిగి ఉంటుంది. ఈ ప్లాంట్ చల్లని శీతాకాలం-సమశీతోష్ణ వేసవిని తట్టుకోగలదు కాబట్టి లావెండర్ పండించడానికి జమ్మూ కాశ్మీర్ వాతావరణం అనువైనదని అధికారులు పేర్కొన్నారు. ఇది రైతుల ఆదాయాన్ని పెంచడం, పెద్ద ఎత్తున వాణిజ్య లావెండర్ వ్యవసాయాన్ని ప్రోత్సహించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.
లావెండర్ ప్ర‌ధాన ఉత్పత్తి దాని ఆయిల్. ఇది లీటరుకు కనీసం రూ .10,000 లభిస్తుంది. మందులు, ధూపం కర్రలు, సబ్బులు, ఎయిర్ ఫ్రెషనర్లు మరింత ప్రాచుర్యం పొందిన వస్తువుల‌లో వాడ‌తారు. 33 ఏళ్ల తౌకీర్ బాగ్బన్ 2012-13లో తన భూమిని సంప్రదాయ మొక్కజొన్న పంటల సాగు నుంచి సుగంధ లావెండర్ సాగుకు మార్చడంతో కుటుంబ సభ్యులు, స్నేహితులు నిరుత్సాహానికి గురయ్యారు. మొదట్లో వారంతా నా నిర్ణయాన్ని మూర్ఖంగా చూశారనీ, ఇప్పుడు వారంతా స్ఫూర్తి కోసం తన వైపు చూస్తున్నారని అన్నారు. ప్రస్తుత మహమ్మారి సంక్షోభ సమయంలో లావెండర్ రైతులు భారీ లాభాలను ఆర్జించడమే కాకుండా కనీసం 3,000 మందికి ఉద్యోగాలు ఇస్తున్నారని యువ పారిశ్రామికవేత్త షకీల్ పేర్కొన్నారు.
దోడా జిల్లా రైతులు 2019, 2020, 2021, 2022 సంవత్సరాల్లో వరుసగా 300, 500, 800, 1500 లీటర్ల లావెండర్ ఆయిల్ ను ఉత్పత్తి చేశారనీ, 2018 నుంచి 2022 వరకు పొడి పూలు, లావెండర్ మొక్కలు, లావెండర్ ఆయిల్ విక్రయించడం ద్వారా రూ.5 కోట్లకు పైగా సంపాదించారని దోడా డిప్యూటీ కమిషన్ విశేష్ పాల్ మహాజన్ ఇటీవల తెలిపారు. సీఎస్ఐఆర్-ఐఐఐఎం జమ్మూ ప్రిన్సిపల్ సైంటిస్ట్, అరోమా మిషన్/పర్పుల్ రివల్యూషన్ నోడల్ ఆఫీసర్ సుమీత్ గైరోలా మాట్లాడుతూ ప్రస్తుతం భదేర్వాలో 2000-2500 మంది రైతులు లావెండర్ వ్యవసాయంలో నిమగ్నమయ్యారనీ, సుమారు 4000 కెనాల్ భూమిని పంట కోసం ఉపయోగిస్తున్నారని చెప్పారు. లావెండర్ ఉత్పత్తులకు పెరుగుతున్న డిమాండ్ కూడా ఈ ప్రాంతంలో ఉపాధి అవకాశాలపై కొత్త ఆశలు రేకెత్తించింది. మన్ కీ బాత్ 99వ ఎడిషన్ లో ప్రధాని నరేంద్ర మోడీ భదేర్వా అనే పేరును ప్రస్తావిస్తూ లావెండర్ సాగు చేస్తున్న రైతులను అభినందించారు.
- ఆవాజ్ ది వాయిస్ సౌజ‌న్యంతో..
