కేంద్ర బడ్జెట్ అంటే ఏమిటి ? ఇది తెలియాలంటే ముందు ఈ 21 పదాల అర్థాన్ని తెలుసుకోండి..

2021-22 ఆర్థిక సంవత్సరానికి కేంద్ర బడ్జెట్ 1 ఫిబ్రవరి 2021న సమర్పించనున్నారు. కరోనా కారణంగా ఈ ఏడాది బడ్జెట్ పై ప్రజలకు భారీ అంచనాలు పెరిగాయి. బడ్జెట్ కి సంబంధించి ఈ 21 పదాల అర్థం మీకు తెలిస్తే, ఆర్థిక మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్ బడ్జెట్ ప్రసంగం  సారాంశం మీరు సులభంగా అర్థం చేసుకుంటారు.

<p><strong>డిస్ ఇన్వెస్ట్మెంట్</strong><br />ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థలో తన వాటాను ప్రైవేటు రంగానికి విక్రయిస్తే, దానిని పెట్టుబడి పెట్టడం అంటారు. ఈ వాటాను ప్రభుత్వం వాటాల ద్వారా విక్రయిస్తుంది. ఈ వాటాను ఒక వ్యక్తి లేదా ఒక ప్రైవేట్ సంస్థకు అమ్మవచ్చు.&nbsp;</p>

డిస్ ఇన్వెస్ట్మెంట్
ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థలో తన వాటాను ప్రైవేటు రంగానికి విక్రయిస్తే, దానిని పెట్టుబడి పెట్టడం అంటారు. ఈ వాటాను ప్రభుత్వం వాటాల ద్వారా విక్రయిస్తుంది. ఈ వాటాను ఒక వ్యక్తి లేదా ఒక ప్రైవేట్ సంస్థకు అమ్మవచ్చు. 

<p><strong>బాండ్లు</strong><br />కేంద్ర ప్రభుత్వం డబ్బు కొరత ఉన్నప్పుడు మార్కెట్ నుండి డబ్బును సేకరించడానికి బాండ్లను జారీ చేస్తుంది. ఇది ఒక రకమైన రుణం, డబ్బు అందుకున్న తర్వాత ప్రభుత్వం నిర్ణీత సమయంలోపు తిరిగి చెల్లించబడుతుంది. బాండ్‌ను రుణ ధృవీకరణ పత్రం అని కూడా అంటారు.&nbsp;<br />&nbsp;</p>

బాండ్లు
కేంద్ర ప్రభుత్వం డబ్బు కొరత ఉన్నప్పుడు మార్కెట్ నుండి డబ్బును సేకరించడానికి బాండ్లను జారీ చేస్తుంది. ఇది ఒక రకమైన రుణం, డబ్బు అందుకున్న తర్వాత ప్రభుత్వం నిర్ణీత సమయంలోపు తిరిగి చెల్లించబడుతుంది. బాండ్‌ను రుణ ధృవీకరణ పత్రం అని కూడా అంటారు. 

<p><strong>బ్యాలెన్స్ పేమెంట్</strong><br />రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు, ప్రభుత్వాలు కేంద్ర ప్రభుత్వం ద్వారా చేసే ఏదైనా ఆర్థిక లావాదేవీని బడ్జెట్ భాషలో &nbsp;బ్యాలెన్స్ పేమెంట్ అంటారు.&nbsp;</p><p>&nbsp;</p><p><strong>&nbsp;బ్యాలెన్స్ బడ్జెట్</strong><br />కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వ వ్యయం, ఆదాయాలు రెండూ సమానంగా ఉన్నప్పుడు బ్యాలెన్స్ బడ్జెట్ అంటారు.&nbsp;</p>

బ్యాలెన్స్ పేమెంట్
రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు, ప్రభుత్వాలు కేంద్ర ప్రభుత్వం ద్వారా చేసే ఏదైనా ఆర్థిక లావాదేవీని బడ్జెట్ భాషలో  బ్యాలెన్స్ పేమెంట్ అంటారు. 

 బ్యాలెన్స్ బడ్జెట్
కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వ వ్యయం, ఆదాయాలు రెండూ సమానంగా ఉన్నప్పుడు బ్యాలెన్స్ బడ్జెట్ అంటారు. 

<p><strong>&nbsp;కస్టమ్ డ్యూటీ</strong><br />ఇతర దేశం నుండి భారతదేశానికి వస్తువులు వచ్చినప్పుడు, దానిపై విధించే పన్నును కస్టమ్ డ్యూటీ అంటారు. &nbsp;అలాగే దీనిని కస్టమ్స్ అని కూడా పిలుస్తారు. సముద్రం లేదా విమానాల ద్వారా వస్తువులు భారతదేశానికి చేరుకున్నప్పుడు ఈ రుసుము విధించబడుతుంది.</p><p>&nbsp;</p><p><strong>ఎక్సైజ్ డ్యూటీ</strong><br />&nbsp;దేశంలో తయారయ్యే ఉత్పత్తులపై ఎక్సైజ్ సుంకం విధిస్తారు, దీనినే &nbsp;ఎక్సైజ్ సుంకం అని కూడా పిలుస్తారు. ఉత్పత్తి తయారీ, కొనుగోలుపై ఈ రుసుము విధించబడుతుంది. ప్రస్తుతం, దేశంలో రెండు ప్రధాన ఉత్పత్తులు ఉన్నాయి, వీటి నుండి ప్రభుత్వం అత్యధికంగా సంపాదిస్తుంది. పెట్రోల్, డీజిల్, ఆల్కహాల్ దీనికి మంచి ఉదాహరణలు.&nbsp;</p>

 కస్టమ్ డ్యూటీ
ఇతర దేశం నుండి భారతదేశానికి వస్తువులు వచ్చినప్పుడు, దానిపై విధించే పన్నును కస్టమ్ డ్యూటీ అంటారు.  అలాగే దీనిని కస్టమ్స్ అని కూడా పిలుస్తారు. సముద్రం లేదా విమానాల ద్వారా వస్తువులు భారతదేశానికి చేరుకున్నప్పుడు ఈ రుసుము విధించబడుతుంది.

ఎక్సైజ్ డ్యూటీ
 దేశంలో తయారయ్యే ఉత్పత్తులపై ఎక్సైజ్ సుంకం విధిస్తారు, దీనినే  ఎక్సైజ్ సుంకం అని కూడా పిలుస్తారు. ఉత్పత్తి తయారీ, కొనుగోలుపై ఈ రుసుము విధించబడుతుంది. ప్రస్తుతం, దేశంలో రెండు ప్రధాన ఉత్పత్తులు ఉన్నాయి, వీటి నుండి ప్రభుత్వం అత్యధికంగా సంపాదిస్తుంది. పెట్రోల్, డీజిల్, ఆల్కహాల్ దీనికి మంచి ఉదాహరణలు. 

<p><strong>ద్రవ్య లోటు</strong><br />ప్రభుత్వం తీసుకున్న అదనపు రుణాన్ని ద్రవ్య లోటు అంటారు. &nbsp;ఆదాయం ఇంకా వ్యయాల మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి ఇది ప్రభుత్వానికి సహాయపడుతుంది.&nbsp;</p>

ద్రవ్య లోటు
ప్రభుత్వం తీసుకున్న అదనపు రుణాన్ని ద్రవ్య లోటు అంటారు.  ఆదాయం ఇంకా వ్యయాల మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి ఇది ప్రభుత్వానికి సహాయపడుతుంది. 

<p><strong>ప్రత్యక్ష పన్నులు</strong><br />ప్రత్యక్ష పన్నులు అంటే ఆదాయ వనరులతో సంబంధం లేకుండా వ్యక్తులు, సంస్థల ఆదాయంపై విధించే పన్నులు. పెట్టుబడి, జీతం, వడ్డీ, ఆదాయపు పన్ను, కార్పొరేట్ పన్ను మొదలైనవి ప్రత్యక్ష పన్ను పరిధిలో ఉంటాయి.<br />&nbsp;</p>

ప్రత్యక్ష పన్నులు
ప్రత్యక్ష పన్నులు అంటే ఆదాయ వనరులతో సంబంధం లేకుండా వ్యక్తులు, సంస్థల ఆదాయంపై విధించే పన్నులు. పెట్టుబడి, జీతం, వడ్డీ, ఆదాయపు పన్ను, కార్పొరేట్ పన్ను మొదలైనవి ప్రత్యక్ష పన్ను పరిధిలో ఉంటాయి.

<p><strong>వృద్ధి రేటు(జి‌డి‌పి)</strong><br />వృద్ధి రేటు అంటే &nbsp;గ్రాస్ డోమస్టిక్ &nbsp;ప్రాడక్ట్ అంటే జిడిపి. జి‌డి‌పి &nbsp;అనేది ఆర్థిక సంవత్సరంలో దేశంలో ఉత్పత్తి చేయబడిన మొత్తం వస్తువులు ఇంకా సేవలు.</p>

వృద్ధి రేటు(జి‌డి‌పి)
వృద్ధి రేటు అంటే  గ్రాస్ డోమస్టిక్  ప్రాడక్ట్ అంటే జిడిపి. జి‌డి‌పి  అనేది ఆర్థిక సంవత్సరంలో దేశంలో ఉత్పత్తి చేయబడిన మొత్తం వస్తువులు ఇంకా సేవలు.

<p><strong>ఆర్థిక బిల్లు</strong><br />బడ్జెట్‌ను సమర్పించేటప్పుడు, ప్రభుత్వ ఆదాయాన్ని పెంచే ఉద్దేశ్యంతో ఆర్థిక మంత్రి కొత్త పన్నులు మొదలైనవి ప్రతిపాదిస్తారు. దీనితో పాటు &nbsp;ప్రస్తుత పన్ను విధానంలో ఏదైనా సవరణలను ఆర్థిక బిల్లులో ప్రతిపాదిస్తారు. పార్లమెంటు ఆమోదం పొందిన తరువాతే ఇది అమలు అవుతుంది.&nbsp;<br />&nbsp;</p>

ఆర్థిక బిల్లు
బడ్జెట్‌ను సమర్పించేటప్పుడు, ప్రభుత్వ ఆదాయాన్ని పెంచే ఉద్దేశ్యంతో ఆర్థిక మంత్రి కొత్త పన్నులు మొదలైనవి ప్రతిపాదిస్తారు. దీనితో పాటు  ప్రస్తుత పన్ను విధానంలో ఏదైనా సవరణలను ఆర్థిక బిల్లులో ప్రతిపాదిస్తారు. పార్లమెంటు ఆమోదం పొందిన తరువాతే ఇది అమలు అవుతుంది. 

<p><strong>స్వల్పకాలిక మూలధన</strong><br />&nbsp;36 నెలల కన్నా తక్కువ కాలం ఉన్న మూలధన ఆస్తులను స్వల్పకాలిక మూలధన ఆస్తులు అంటారు. మరోవైపు షేర్లు, సెక్యూరిటీలు, బాండ్ల విషయంలో ఈ &nbsp;కాలం 36 నెలలకు బదులుగా 12 నెలలు ఉంటుంది.&nbsp;</p>

స్వల్పకాలిక మూలధన
 36 నెలల కన్నా తక్కువ కాలం ఉన్న మూలధన ఆస్తులను స్వల్పకాలిక మూలధన ఆస్తులు అంటారు. మరోవైపు షేర్లు, సెక్యూరిటీలు, బాండ్ల విషయంలో ఈ  కాలం 36 నెలలకు బదులుగా 12 నెలలు ఉంటుంది. 

<p><strong>పరోక్ష పన్ను</strong><br />వస్తువులను కొనుగోలు చేసేటప్పుడు ఇంకా సేవలను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు వినియోగదారులపై విధించే పన్నును పరోక్ష పన్ను అంటారు. జీఎస్‌టి, కస్టమ్స్ సుంకం, ఎక్సైజ్ సుంకం మొదలైనవి పరోక్ష పన్ను పరిధిలోకి వస్తాయి.</p>

పరోక్ష పన్ను
వస్తువులను కొనుగోలు చేసేటప్పుడు ఇంకా సేవలను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు వినియోగదారులపై విధించే పన్నును పరోక్ష పన్ను అంటారు. జీఎస్‌టి, కస్టమ్స్ సుంకం, ఎక్సైజ్ సుంకం మొదలైనవి పరోక్ష పన్ను పరిధిలోకి వస్తాయి.

<p><strong>మూలధన ఆస్తి</strong><br />ఒక వ్యాపారం లేదా ప్రొఫెషనల్ &nbsp;ఏదైనా ప్రయోజనం కోసం ఏదైనా పెట్టుబడి పెట్టినప్పుడు లేదా కొనుగోలు చేసినప్పుడు ఈ మొత్తంతో కొనుగోలు చేసిన ఆస్తిని మూలధన ఆస్తి అంటారు. ఇది బాండ్లు, స్టాక్ మార్కెట్లు, ముడి పదార్థాల నుండి ఏదైనా కావచ్చు.</p><p>&nbsp;</p><p><strong>మూలధన లాభాలు</strong><br />మూలధన ఆస్తుల అమ్మకం లేదా లావాదేవీల వల్ల వచ్చే లాభాలను మూలధన లాభాలు అంటారు.</p><p>&nbsp;</p><p><strong>అసెస్సే</strong><br />ఆదాయపు పన్ను చట్టం ప్రకారం పన్ను చెల్లించాల్సిన బాధ్యత కలిగిన మదింపుదారుడి అస్సెసే అంటారు.</p>

మూలధన ఆస్తి
ఒక వ్యాపారం లేదా ప్రొఫెషనల్  ఏదైనా ప్రయోజనం కోసం ఏదైనా పెట్టుబడి పెట్టినప్పుడు లేదా కొనుగోలు చేసినప్పుడు ఈ మొత్తంతో కొనుగోలు చేసిన ఆస్తిని మూలధన ఆస్తి అంటారు. ఇది బాండ్లు, స్టాక్ మార్కెట్లు, ముడి పదార్థాల నుండి ఏదైనా కావచ్చు.

మూలధన లాభాలు
మూలధన ఆస్తుల అమ్మకం లేదా లావాదేవీల వల్ల వచ్చే లాభాలను మూలధన లాభాలు అంటారు.

అసెస్సే
ఆదాయపు పన్ను చట్టం ప్రకారం పన్ను చెల్లించాల్సిన బాధ్యత కలిగిన మదింపుదారుడి అస్సెసే అంటారు.

<p><strong>మునుపటి ఆర్థిక సంవత్సరం</strong><br />ఆర్థిక సంవత్సరం, అసెస్‌మెంట్ సంవత్సరానికి ముందే వస్తుంది. ఏప్రిల్ 1 నుండి ప్రారంభమై మార్చి 31 తో ముగుస్తుంది. ఈ కాలంలో సంపాదించిన మొత్తానికి అసెస్‌మెంట్ సంవత్సరంలో పన్ను విధించబడుతుంది. అంటే 1 ఏప్రిల్ 2015 నుండి 31 మార్చి 2016 వరకు ఆర్థిక సంవత్సరం అయితే, పన్ను అంచనా సంవత్సరం 1 ఏప్రిల్ 2016 నుండి 31 మార్చి 2017 వరకు ఉంటుంది.</p>

మునుపటి ఆర్థిక సంవత్సరం
ఆర్థిక సంవత్సరం, అసెస్‌మెంట్ సంవత్సరానికి ముందే వస్తుంది. ఏప్రిల్ 1 నుండి ప్రారంభమై మార్చి 31 తో ముగుస్తుంది. ఈ కాలంలో సంపాదించిన మొత్తానికి అసెస్‌మెంట్ సంవత్సరంలో పన్ను విధించబడుతుంది. అంటే 1 ఏప్రిల్ 2015 నుండి 31 మార్చి 2016 వరకు ఆర్థిక సంవత్సరం అయితే, పన్ను అంచనా సంవత్సరం 1 ఏప్రిల్ 2016 నుండి 31 మార్చి 2017 వరకు ఉంటుంది.

<p><strong>ఆర్థిక సంవత్సరం</strong><br />ఇది ఆర్థిక సంవత్సరం, ఇది ఏప్రిల్ 1 నుండి ప్రారంభమై మార్చి 31 వరకు కొనసాగుతుంది. ప్రభుత్వం ప్రస్తుతం ఆర్థిక సంవత్సరాన్ని మార్చడం గురించి ఆలోచిస్తోంది.&nbsp;</p>

ఆర్థిక సంవత్సరం
ఇది ఆర్థిక సంవత్సరం, ఇది ఏప్రిల్ 1 నుండి ప్రారంభమై మార్చి 31 వరకు కొనసాగుతుంది. ప్రభుత్వం ప్రస్తుతం ఆర్థిక సంవత్సరాన్ని మార్చడం గురించి ఆలోచిస్తోంది. 

<p><strong>పన్ను మదింపు సంవత్సరం</strong><br />ఇది అసెస్‌మెంట్ ఇయర్, &nbsp;ఆర్థిక సంవత్సరం తరువాతి సంవత్సరాన్ని అసెస్‌మెంట్ ఇయర్ అంటారు. ఉదాహరణకు ఆర్థిక సంవత్సరం 1 ఏప్రిల్ 2015 నుండి 31 మార్చి 2016 వరకు ఉంటే, అప్పుడు అసెస్‌మెంట్ ఇయర్ &nbsp;1 ఏప్రిల్ 2016 నుండి 31 మార్చి 2017 వరకు ఉంటుంది.&nbsp;</p>

పన్ను మదింపు సంవత్సరం
ఇది అసెస్‌మెంట్ ఇయర్,  ఆర్థిక సంవత్సరం తరువాతి సంవత్సరాన్ని అసెస్‌మెంట్ ఇయర్ అంటారు. ఉదాహరణకు ఆర్థిక సంవత్సరం 1 ఏప్రిల్ 2015 నుండి 31 మార్చి 2016 వరకు ఉంటే, అప్పుడు అసెస్‌మెంట్ ఇయర్  1 ఏప్రిల్ 2016 నుండి 31 మార్చి 2017 వరకు ఉంటుంది. 

<p><strong>ఆదాయపు పన్ను మినహాయింపు</strong><br />పన్ను పరిధిలోకి రాని పన్ను చెల్లింపుదారుల ఆదాయం. అంటే దీనికి పన్ను ఉండదు.<br />&nbsp;<br />&nbsp;</p><p><strong>ద్రవ్యోల్బణం&nbsp;</strong><br />ద్రవ్యోల్బణం &nbsp;అనేది ఆర్థిక వ్యవస్థలో కాలక్రమేణా వివిధ వస్తువులు, సేవల ధరలలో సాధారణ పెరుగుదల. &nbsp;</p>

ఆదాయపు పన్ను మినహాయింపు
పన్ను పరిధిలోకి రాని పన్ను చెల్లింపుదారుల ఆదాయం. అంటే దీనికి పన్ను ఉండదు.

ద్రవ్యోల్బణం 
ద్రవ్యోల్బణం  అనేది ఆర్థిక వ్యవస్థలో కాలక్రమేణా వివిధ వస్తువులు, సేవల ధరలలో సాధారణ పెరుగుదల.  

<p><strong>తాత్కాలిక బడ్జెట్</strong>&nbsp;<br />మధ్యంతర బడ్జెట్ ప్రతి సంవత్సరం సమర్పించే పూర్తి బడ్జెట్ నుండి చాలా భిన్నంగా ఉంటుంది. మధ్యంతర బడ్జెట్ ఒక నిర్దిష్ట కాలానికి ఉంటుంది. ఎన్నికల సంవత్సరంలో ప్రభుత్వం మధ్యంతర బడ్జెట్‌ను సమర్పిస్తుంది. ఈ బడ్జెట్ ఎన్నికల సంవత్సరంలో కొత్త ప్రభుత్వం ఏర్పడే వరకు ఖర్చులను ఏర్పాటు చేయడానికి ఒక విధానం.&nbsp;</p>

తాత్కాలిక బడ్జెట్
మధ్యంతర బడ్జెట్ ప్రతి సంవత్సరం సమర్పించే పూర్తి బడ్జెట్ నుండి చాలా భిన్నంగా ఉంటుంది. మధ్యంతర బడ్జెట్ ఒక నిర్దిష్ట కాలానికి ఉంటుంది. ఎన్నికల సంవత్సరంలో ప్రభుత్వం మధ్యంతర బడ్జెట్‌ను సమర్పిస్తుంది. ఈ బడ్జెట్ ఎన్నికల సంవత్సరంలో కొత్త ప్రభుత్వం ఏర్పడే వరకు ఖర్చులను ఏర్పాటు చేయడానికి ఒక విధానం.