union Budget 2023: బడ్జెట్‌ను ఎలా రూపొందిస్తారు.. ఎవరితో చర్చిస్తారు.. దినికి సంబంధించిన సమాచారం తెలుసుకోండి
బడ్జెట్ అనేది ఒక సంవత్సరపు లెక్క. భారతదేశంలో బడ్జెట్‌ను తయారు చేయడంలో ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖతో పాటు నీతి ఆయోగ్, వ్యయానికి సంబంధించిన మంత్రిత్వ శాఖలు పాల్గొంటాయి. బడ్జెట్ ప్రసంగంలో ఆర్థిక మంత్రి ఆదాయాలు, ఖర్చుల వివరాలను తెలియజేస్తారు. బడ్జెట్ కాలవ్యవధి ఒక సంవత్సరం.
వచ్చే ఆర్ధిక సంవత్సరం ఏప్రిల్-మే 2024లో జరగనున్న ఎన్నికలకు ముందు ఈ బడ్జెట్ కేంద్ర ప్రభుత్వ చివరి బడ్జెట్ కావడంతో ప్రధాని నరేంద్ర మోడీ ప్రభుత్వానికి చాలా ముఖ్యమైనది. బడ్జెట్‌ను సమర్పించే తేదీ ప్రతి ఏడాది ఫిబ్రవరి 1, అయితే బడ్జెట్ తయారీ చాలా నెలల ముందుగానే ప్రారంభమవుతుంది. అయితే భారత బడ్జెట్ గురించి రాజ్యాంగం ఏం చెబుతుందో, బడ్జెట్ సమర్పించడానికి ప్రభుత్వం ఎలాంటి సన్నాహాలు చేస్తుందో తెలుసుకోవడం ముఖ్యం..
బడ్జెట్ అంటే ఏమిటి, రాజ్యాంగంలో ఎక్కడ ప్రస్తావించారు?
రాజ్యాంగంలో బడ్జెట్‌ను నేరుగా ప్రస్తావించలేదు. అయితే, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 112 'ఆన్యువల్ ఫైనాన్సియల్ స్టేట్మెంట్' గురించి చెబుతుంది. ఈ ఆర్టికల్ కిందనే, ప్రభుత్వం ప్రతి సంవత్సరం ఆదాయాలు, ఖర్చులను లెక్కించడం తప్పనిసరి. దీని ప్రకారం బడ్జెట్‌ను ప్రవేశపెట్టె హక్కు రాష్ట్రపతికి ఉంది. కానీ రాష్ట్రపతి స్వయంగా బడ్జెట్‌ను సమర్పించరు, బదులుగా తన తరపున బడ్జెట్‌ను సమర్పించమని మంత్రిని కోరవచ్చు. 2019లో అరుణ్ జైట్లీ అనారోగ్యంతో ఉన్నప్పుడు, ఆర్థిక మంత్రిగా లేనప్పటికీ పీయూష్ గోయల్ బడ్జెట్‌ను సమర్పించారు, ఇలా దేశంలో తాజాగా జరిగింది. అయితే సాధారణంగా బడ్జెట్‌ను ఆర్థిక మంత్రి ప్రవేశపెడతారు.
బడ్జెట్ అనే పదం ?
బడ్జెట్ అనే పదం ఫ్రెంచ్ బౌగెట్ నుండి ఉద్భవించింది, దీని అర్థం లెదర్ బ్యాగ్.
బడ్జెట్ అంటే ఏమిటి?
బడ్జెట్ అనేది ఒక సంవత్సరపు లెక్క. బడ్జెట్‌ను సమర్పించే ముందు, ఒక సర్వే చేయబడుతుంది, దీనిలో ప్రభుత్వ ఆదాయాన్ని అంచనా వేస్తారు. బడ్జెట్‌లో ప్రత్యక్ష పన్నులు, పరోక్ష పన్నులు, రైల్వే ఛార్జీలు, వివిధ మంత్రిత్వ శాఖల ద్వారా ప్రభుత్వం ఆదాయాన్ని అంచనా వేస్తుంది. వచ్చే ఏడాదిలో ప్రభుత్వం ఎంత ఖర్చు చేస్తుందో కూడా సర్వేలో తెలుపుతుంది.
సింపుల్ గా చెప్పాలంటే, బడ్జెట్ అనేది ఒక సంవత్సరంలో అంచనా వేయబడిన రాబడి (ఆదాయాలు), ఖర్చులు (అంచనా వ్యయం) వివరాలు. బడ్జెట్ ప్రసంగంలో ఆర్థిక మంత్రి ఆదాయాలు, ఖర్చుల వివరాలను తెలియజేస్తారు. దీనిని బడ్జెట్ లేదా ఫెడరల్ బడ్జెట్ అంటారు. బడ్జెట్ కాలవ్యవధి ఒక సంవత్సరం.
భారతదేశంలో బడ్జెట్‌ను ఎవరు రూపొందిస్తారు?
భారతదేశంలో బడ్జెట్ తయారీ ప్రక్రియ చాలా క్లిష్టంగా ఉంటుంది. దీన్ని తయారు చేయడంలో ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖతో పాటు నీతి ఆయోగ్, వ్యయానికి సంబంధించిన మంత్రిత్వ శాఖలు పాల్గొంటాయి. ఈ వివిధ మంత్రిత్వ శాఖల అభ్యర్థన మేరకు ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ ఖర్చుల ప్రతిపాదనను సిద్ధం చేస్తుంది. దీని తరువాత బడ్జెట్‌ను రూపొందించే పనిని ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ ఆధ్వర్యంలోని ఆర్థిక వ్యవహారాల శాఖ బడ్జెట్ విభాగం చేస్తుంది.
బడ్జెట్ తయారీ ప్రక్రియ ఏమిటి?
1. బడ్జెట్ విభాగం అన్ని కేంద్ర మంత్రిత్వ శాఖలు, రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు, స్వయంప్రతిపత్త సంస్థలు, విభాగాలు, సాయుధ బలగాలకు సర్క్యులర్‌ను జారీ చేస్తుంది, రాబోయే సంవత్సరానికి అంచనాలను సిద్ధం చేయమని నిర్దేశిస్తుంది. మినిస్ట్రీలు ఇంకా డిపార్ట్‌మెంట్‌లు వారి డిమాండ్‌లను ఉంచిన తర్వాత అన్ని కేంద్ర మంత్రిత్వ శాఖలతో వ్యయ శాఖ, ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ ఒప్పందాలను ప్రారంభిస్తుంది.
2. ఆర్థిక వ్యవహారాల శాఖ ఇంకా రెవెన్యూ శాఖ రైతులు, వ్యాపారులు, ఆర్థికవేత్తలు, సివిల్ సొసైటీ సంస్థలు వంటి విభిన్న స్టేక్ హోల్డర్స్ తో సంప్రదింపులు జరుపుతాయి ఇంకా బడ్జెట్‌పై వారి అభిప్రాయాలను కోరుతాయి. ఈ ప్రక్రియను ప్రీ-బడ్జెట్ చర్చ (Pre-Budget Discussion) అని కూడా పిలుస్తారు, ఎందుకంటే ఇది బడ్జెట్ తయారీకి ముందు జరిగే ప్రక్రియ. దీని తర్వాత, పన్ను విషయంలో ఆర్థిక మంత్రి తుది నిర్ణయం తీసుకుంటారు. బడ్జెట్ ఖరారు కాకముందే అన్ని ప్రతిపాదనలను కూడా ప్రధానితో చర్చించి తదుపరి నిర్ణయాలను తెలియజేస్తారు.
3. చివరి దశగా ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ బడ్జెట్ తయారీలో పాల్గొన్న అన్ని శాఖల నుండి ఖర్చుల రశీదులను పొందుతుంది. దీని ద్వారా సేకరించిన డేటాతో వచ్చే ఏడాది అంచనా ఆదాయాలు, ఖర్చుల కోసం ఒక ప్రణాళికను సిద్ధం చేస్తుంది. అంతే కాకుండా రాష్ట్రాలు, బ్యాంకర్లు, వ్యవసాయ రంగ ప్రజలు, ఆర్థికవేత్తలు, కార్మిక సంఘాలతో ప్రభుత్వం మరోసారి సమావేశాలు నిర్వహించి బడ్జెట్‌ను ఖరారు చేసింది. ఇందులో ఈ స్టేక్ హోల్డర్లకు పన్ను మినహాయింపు ఇవ్వడం, ఆర్థిక సహాయం చేయడం వంటి అంశాలను చర్చిస్తారు. చివరగా, సవరించిన బడ్జెట్ అంచనాల ఆధారంగా ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ బడ్జెట్ ప్రసంగాన్ని సిద్ధం చేస్తుంది.
బడ్జెట్ ముందు 'హల్వా వేడుక' ఎందుకు నిర్వహిస్తారు?
బడ్జెట్‌కు ముందు ఆర్థిక మంత్రి హల్వా వేడుకను కూడా నిర్వహిస్తారు. ఈ హల్వా వేడుక బడ్జెట్ ఖరారైందని ఇంకా దాని ప్రింటింగ్ పని ప్రారంభించిందని సూచిస్తుంది. ఈ వేడుకలో పెద్దఎత్తున బడ్జెట్‌ను రూపొందించిన అధికారులు, ఉద్యోగులకు కృతజ్ఞతలు తెలియజేస్తుంది. వాస్తవానికి, బడ్జెట్ తయారీలో నిమగ్నమైన ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ బడ్జెట్ విభాగానికి చెందిన అధికారులందరూ పార్లమెంటులో బడ్జెట్‌ను సమర్పించే వరకు వారి కుటుంబాలను కూడా సంప్రదించడానికి అనుమతించదు. ఇలాంటి పరిస్థితిలో, వారి కష్టానికి కృతజ్ఞతలు తెలియజేయడానికి ప్రభుత్వం హల్వా వేడుకను నిర్వహిస్తుందని కూడా చెబుతుంటారు.
క్లిక్ చేసి ఏసియా నెట్ న్యూస్ తెలుగు వాట్సాప్ చానెల్·ను ఫాలో అవ్వండి
