హరివంశరాయ్ బచ్చన్ హిందీ సాహిత్యానికి ఎనలేని సేవలు అందించారు. ఆయన సేవలను గుర్తించి భారత ప్రభుత్వం పద్మవిభూషణ్ ఇచ్చి సత్కరించింది. అలాగే ఉత్తరప్రదేశ్ ప్రభుత్వం యష్ భారతి పురస్కారాన్ని అందజేసింది.
భారతదేశం అత్యంత ప్రసిద్ధ కవులలో ఒకరైన హరివంశ్ రాయ్ బచ్చన్ బ్రిటిష్ ఇండియాలోని ఆగ్రా, ఔద్ యునైటెడ్ ప్రావిన్స్‌లలోని ప్రతాప్‌ఘర్ జిల్లాలోని బాబుపట్టి గ్రామంలోని 1907 నవంబర్ 27వ తేదీన జన్మించారు. కాయస్థ కులానికి చెందిన శ్రీవాస్తవ వంశానికి చెందిన అవధి భారతీయ హిందూ కుటుంబంలో పుట్టిన ఆయన హిందీ కవి సమ్మేళనాలు చేపట్టారు. 1976లో హిందీ సాహిత్యానికి చేసిన సేవకు గాను ఆయన పద్మభూషణ్ అందుకున్నారు.
హరివంశ్ రాయ్ బచ్చన్ తన విద్యను మున్సిపల్ పాఠశాలలో ప్రారంభించారు. అదే సమయంలో అతను కాయస్త్ పాఠశాల నుండి ఉర్దూ నేర్చుకోవడం ప్రారంభించారు. తరువాత అతడు తన ఉన్నత విద్యను అలహాబాద్ విశ్వవిద్యాలయం, బనారస్ హిందూ విశ్వవిద్యాలయంలో పూర్తి చేశారు. 1941లో అలహాబాద్ విశ్వవిద్యాలయంలోని ఆంగ్ల విభాగంలో అధ్యాపకుడిగా చేరి, 1952 వరకు అక్కడే బోధించాడు. తర్వాత కేంబ్రిడ్జ్‌కి వెళ్లి రెండు సంవత్సరాలు డబ్ల్యూబీ యీట్స్, క్షుద్రవాదంపై డాక్టరల్ థీసిస్ చేసి, పీహెచ్‌డీ పొందిన రెండవ భారతీయుడుగా నిలిచారు. ఈ సమయంలోనే అతడు తన పేరు నుండి శ్రీవాస్తవ్‌ను తొలగించి, బచ్చన్‌ను తన ఇంటిపేరుగా మార్చుకున్నారు. అతడు భారతదేశానికి తిరిగి వచ్చి బోధనను స్వీకరించాడు. అదే సమయంలో ఆల్ ఇండియా రేడియో యొక్క అలహాబాద్ స్టేషన్‌లో కొంతకాలం సేవలందించాడు.
1935లో ప్రచురించబడిన ఆయన 142 పద్యాల లిరికల్ కవిత ‘మధుశాల’ (ది హౌస్ ఆఫ్ వైన్)తో ఆయన బాగా గుర్తింపు తెచ్చుకున్నారు. ఈ పని అతడిని అగ్రగామి హిందీ కవిగా నిలబెట్టింది. తరువాత ఇంగ్లీష్, అనేక భారతీయ భాషలలోకి అనువదించబడింది. ఈ పద్యాలు ఆ సమయంలో క్రేజ్‌గా మారాయి. ప‌లు వేదిక‌ల‌పై కూడా ప్ర‌ద‌ర్శించారు. ‘మధుశాల’ అతడి కవితా త్రయంలో ఒక భాగం. మధుబాల, మధుకలాష్ అనేవి మిగిలిన రెండు భాగాలు. ఈ త్రయంపైనే అతని కీర్తి బాగా పెరిగింది.
1969లో అతడు తన నాలుగు భాగాల స్వీయచరిత్రలో మొదటి 'క్యా భూలూన్ క్యా యాద్ కరూన్'ని ప్రచురించాడు. రెండవ భాగం 'నీద్ కా నిర్మాణ్ ఫిర్' 1970లో, మూడవ భాగం 'బసేరే సే డోర్' 1977లో,చివరి భాగం 'దష్‌ద్వార్ సే సోపాన్ తక్' 1985లో ప్రచురించబడింది. ఈ ధారావాహిక మంచి ఆదరణ పొందింది. స్నెల్, 'ఇన్ ది ఆఫ్టర్‌నూన్ ఆఫ్ టైమ్' 1998లో ప్రచురితమైంది. ఇది ఇప్పుడు హిందీ సాహిత్యంలో ఒక మైలురాయిగా పరిగణిస్తుంటారు. తన ఉపాధ్యాయ వృత్తిలో మరియు విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖలో పని చేస్తున్నప్పుడు, తరువాత బచ్చన్ హిందీలో 30 కవితా సంకలనాలను, అలాగే హిందీలో వ్యాసాలు, ట్రావెలాగ్స్, హిందీ చిత్ర పరిశ్రమ కోసం కొన్ని పాటలు కూడా రాసి ఇచ్చారు. ఇందిరా గాంధీ హత్య ఆధారంగా 1984 సంవ‌త్స‌రంలో అతడు తన చివరి కవిత అయిన ‘ఏక్ నవంబర్ 1984’ ను రచించారు.
విదేశీ గ‌డ్డపై భారత జెండాను ఎగుర‌వేస్తూ.. స్వాతంత్య్ర కాంక్ష‌ను రగిల్చిన వీర‌వ‌నిత మేడ‌మ్ కామా
1966లో హరివంశ్ రాయ్ బచ్చన్ రాజ్యసభకు నామినేట్ అయ్యారు. 1969లో సాహిత్య అకాడమీ అవార్డు అందుకున్నారు. ఏడేళ్ల తర్వాత భారత ప్రభుత్వం హిందీ సాహిత్యానికి ఆయన చేసిన కృషికి గుర్తింపుగా పద్మభూషణ్‌ను అందజేసింది. అలాగే అతడికి సోవియట్ ల్యాండ్ నెహ్రూ అవార్డు, ఆఫ్రో-ఆసియన్ రచయితల సదస్సు లోటస్ అవార్డు, సరస్వతీ సమ్మాన్ లు కూడా లభించాయి. ఉత్తరప్రదేశ్ ప్రభుత్వం 1994 లో అతనికి ‘యశ్ భారతి’ సమ్మాన్‌ను ప్రదానం చేసింది. అతడి జ్ఞాపకార్థం భారత ప్రభుత్వం 2003లో ఒక తపాలా స్టాంపును విడుదల చేసింది.