Rights: స్వాతంత్య్ర భార‌తం క‌ల్పించే ఈ 12 హ‌క్కుల గురించి మీకు తెలుసా?

Know Your Rights: చట్టపరమైన హక్కులను తెలుసుకోవడం అన్యాయాలకు వ్యతిరేకంగా నిలబడటానికి, న్యాయమైన ప‌రిహారాల‌ను డిమాండ్ చేయడానికి, సమాచారంతో కూడిన నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి మీకు అధికారం ఇస్తుంది. ఈ హక్కులు న్యాయం, గౌరవం, సమానత్వాన్ని నిలబెట్టడానికి, భారతీయులందరికీ మెరుగైన సమాజాన్ని రూపొందించడానికి రూపొందించబడ్డాయి.  

Happy Independence Day: ఎంతో మంద్రి భార‌త స్వాతంత్య్ర స‌మ‌ర‌యోధులు ప్రాణాల‌ర్పించి భార‌త జాతికి విముక్తి క‌ల్పించారు. స్వేఛ్చా స్వాతంత్య్రాల‌ను అందించారు. ఒక భారతీయ పౌరుడిగా మీ చట్టపరమైన హక్కుల గురించి తెలుసుకోవడం చాలా ముఖ్యం. ఇది మిమ్మల్ని మీరు ఆత్మవిశ్వాసంతో నిరూపించుకోవడానికి, జ్ఞానం-సాధికారతతో వివిధ పరిస్థితులను నావిగేట్ చేయడానికి ముందుకు న‌డిపిస్తుంది. కాబ‌ట్టి మ‌న దైనందిక జీవితంలో అవ‌స‌ర‌మైన ప‌లు హ‌క్కుల గురించి ఇప్పుడు తెలుసుకుందాం.. ! 

ఎఫ్ఐఆర్ నమోదు చేసే హక్కు: ఇండియన్ పీనల్ కోడ్ (ఐపీసీ) సెక్షన్ 166 ఏ ప్రకారం, పోలీసు అధికారులు ఎఫ్ఐఆర్ (ఫస్ట్ ఇన్ఫర్మేషన్ రిపోర్ట్) నమోదు చేయకుండా ఉండలేరు. కాగ్నిజబుల్ నేరాన్ని నివేదించే హక్కు మీకు ఉంది. తిరస్కరించడం అధికారికి చట్టపరమైన పరిణామాలకు దారితీస్తుంది. ఈ హక్కు మీ ఫిర్యాదులను తీవ్రంగా పరిగణించి దర్యాప్తు చేయడానికి దోహదపడుతుంది.

రీఫండ్ క్లెయిమ్ చేసుకునే హక్కు: మీరు ఎదైనా వ‌స్తువులు లేదా సేవ‌ల‌ కొనుగోలుతో అసంతృప్తి చెందితే లేదా చెల్లింపు సేవను ఉపయోగించలేకపోతే వినియోగదారుల రక్షణ బిల్లు పూర్తి రీఫండ్ పొందే మీ హక్కుకు హామీ ఇస్తుంది. వినియోగదారుల రక్షణ చట్టం-2019 ప్రవేశపెట్టిన కొత్త నియమనిబంధనలు వినియోగదారుల ప్రయోజనాలను పరిరక్షిస్తాయి. ఈ చట్టం ప్రకారం, ఏదైనా ఆన్ లైన్ లో  కొనుగోలు చేస్తే వెబ్ సైట్ లో పేర్కొన్న స్పెసిఫికేషన్లను చేరుకోని లోపభూయిష్టమైన లేదా ఆలస్యంగా డెలివరీ చేయబడిన ఉత్పత్తులు లేదా వస్తువులను తిరిగి స్వీకరించడానికి విక్రేత నిరాకరించకూడదు.

త‌ల్లిదండ్రుల‌కు నిర్వ‌హ‌ణ హ‌క్కు: క్రిమినల్ ప్రొసీజర్ కోడ్ లోని సెక్షన్ 125 ప్రకారం భార్య, బిడ్డ, తల్లిదండ్రుల పోషణకు అవకాశం ఉంటుంది. దీని ప్రకారం, దత్తత తీసుకున్న, సవతి తల్లిదండ్రులతో సహా తల్లిదండ్రులు తమ వయోజన పిల్లల నుండి మెయింటెనెన్స్ క్లెయిమ్ చేసుకునే హక్కును కలిగి ఉంటారు. ఇది వారి శ్రేయస్సు-ఆర్థిక భద్రతను నిర్ధారించడానికి సహాయపడుతుంది.

సమాన పనికి సమాన వేతన హక్కు: 1976 నాటి సమాన వేతన చట్టం ప్రకారం స్త్రీపురుషులిద్దరూ సమాన పరిస్థితుల్లో చేసే పనికి సమాన వేతనం పొందాలి. ఇది లింగం ఆధారంగా పని ప్రదేశాలలో పరిహారం నిష్పాక్షికంగా, వివక్షారహితంగా ఉందని నిర్ధారిస్తుంది.

అరెస్టయినప్పుడు మహిళ హక్కులు: క్రిమినల్ ప్రొసీజర్ కోడ్ లోని సెక్షన్ 46 ప్రకారం అసాధారణ పరిస్థితుల్లో తప్ప సూర్యోదయానికి ముందు (ఉదయం 6 గంటలకు) లేదా సూర్యాస్తమయం తర్వాత (సాయంత్రం 6 గంటల తర్వాత) మహిళను అరెస్టు చేయకూడదు. ఒక పురుష పోలీసు అధికారి ఒక మహిళను అరెస్టు చేయలేడు. ఒక మహిళా అధికారి మాత్రమే అలా చేయగలరు. ఇది అరెస్టు సమయంలో మహిళల గౌరవాన్ని- భద్రతను కాపాడుతుంది. 

ట్రాఫిక్ పోలీసు అధికారి మీ వాహనం తాళం చెవిని లాక్కుంటే చట్టపరమైన చర్యలు తీసుకునే హక్కు: మోటారు వాహన చట్టం 1988 ప్రకారం, ట్రాఫిక్ పోలీసు అధికారి మీ వాహన తాళం చెవిని చట్టవిరుద్ధంగా లాక్కుంటే, వారిపై చట్టపరమైన చర్యలు తీసుకునే హక్కు మీకు ఉంది. ఇది చట్ట అమలులో న్యాయమైన ప‌రిహారం, జవాబుదారీతనాన్ని నిర్ధారిస్తుంది.

పోలీసు చట్టం: పోలీస్ యాక్ట్, 1861 ప్రకారం పోలీసు అధికారులు యూనిఫాంలో ఉన్నా లేకపోయినా ఎల్లప్పుడూ విధుల్లో ఉంటారు. ప్రజల భద్రత దృష్ట్యా అధికారికంగా సెలవులో ఉన్నప్పటికీ బాధితులను సంప్రదిస్తే వారు సహాయం చేయడానికి నిరాకరించకూడ‌దు. 

ప్రసూతి ప్రయోజన చట్టం కింద హక్కు: ప్రసూతి ప్రయోజన చట్టం 1961, గర్భిణీ స్త్రీలను ఉద్యోగం నుండి తొలగించడాన్ని నిరోధిస్తుంది. గర్భిణీ స్త్రీలను ఏ కంపెనీ ఉద్యోగం నుంచి తొలగించడానికి వీల్లేదు. దీనిని ఉల్లంఘిస్తే చట్టపరమైన పరిణామాలకు దారితీస్తుంది, కాబోయే తల్లుల హక్కులను కాపాడుతుంది.

చెక్ బౌన్స్ కు వ్యతిరేకంగా:  నెగోషియబుల్ ఇన్ స్ట్రుమెంట్స్ యాక్ట్ 1881 లోని సెక్షన్ 138 ప్రకారం చెక్ బౌన్స్ చేయడం శిక్షార్హమైన నేరం. మీరు బౌన్స్ చేసిన చెక్కును అందుకున్నట్లయితే, మీరు చెల్లించాల్సిన మొత్తాన్ని రికవరీ చేయడానికి చట్టపరమైన చర్యలు తీసుకోవచ్చు.

ఉచిత న్యాయ సహాయం: ఉచిత న్యాయ స‌హాయం పొందే హక్కురాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 39-ఎ ప్రకారం చట్టపరమైన ప్రాతినిధ్యం కల్పించలేని వారికి ఉచిత న్యాయ సహాయం అందించడంతో పాటు అందరికీ న్యాయం జరిగేలా చూస్తుంది.

సమాచార హక్కు చట్టం (ఆర్టీఐ ): ఆర్టీఐ చట్టం ఆర్టికల్ 19(1)(ఎ)) ప్ర‌కారం.. సమాచార హక్కు చట్టం కింద ఏ పౌరుడైనా ప్రభుత్వ అధికారుల నుంచి సమాచారాన్ని అభ్యర్థించవచ్చు. అధికారుల జాప్యం లేదా ఆటంకం పెనాల్టీలకు దారితీస్తుంది. పారదర్శకత-జవాబుదారీతనాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది.

గరిష్ట రిటైల్ ధరల చట్టం-2014: రాజ్యాంగంలో ప్రత్యేకంగా పేర్కొననప్పటికీ, విక్రేతలు-అమ్మకందారులు అన్యాయమైన ధరల పద్ధతులను నివారించడానికి వినియోగదారుల రక్షణ చట్టాలు వస్తువుల గరిష్ట రిటైల్ ధరను నియంత్రిస్తాయి. ఏదైనా వస్తువును కొనుగోలు చేయడానికి ముద్రించిన ఎమ్మార్పీ (గరిష్ట రిటైల్ ధర) కంటే ఎక్కువ చెల్లించమని ఎవరినీ అడగకూడదు. కస్టమర్లు షాపింగ్ చేసేటప్పుడు పేర్కొన్న ఎమ్మార్పీ కంటే తక్కువ ధరను అడిగే అవకాశం ఉంది.

కాగా, మీ చట్టపరమైన హక్కులను తెలుసుకోవడం అన్యాయాలకు వ్యతిరేకంగా నిలబడటానికి, న్యాయమైన ప‌రిహారాల‌ను డిమాండ్ చేయడానికి, సమాచారంతో కూడిన నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి మీకు అధికారం ఇస్తుంది. ఈ హక్కులు న్యాయం, గౌరవం, సమానత్వాన్ని నిలబెట్టడానికి, భారతీయులందరికీ మెరుగైన సమాజాన్ని రూపొందించడానికి రూపొందించబడ్డాయి.