భారత్ లో ఎన్నికల వ్యవస్థ ఎలా ఉంటుంది? లోక్ సభ-అసెంబ్లీ ఎన్నికల పూర్తి వివ‌రాలు ఇవిగో !
By Mahesh Rajamoni | First Published Mar 11, 2024, 1:34 PM ISTIndian Electoral System: భారతదేశంలో న్యాయవ్యవస్థకు సమానమైన స్వ‌యం ప్ర‌తిప‌త్తి క‌లిగిన 'భారత ఎన్నిల సంఘం' దేశంలో ఎన్నికలను నిర్వ‌హిస్తుంది. దేశంలోని పౌరులు తమ ఓటు హ‌క్కును ఉప‌యోగించుని ప్ర‌భుత్వ‌న్ని న‌డిపించే ప్రజా నాయ‌కుల‌ను ఎన్నుకుంటారు.
Indian General Elections System : భారత దేశంలో ప్రజాస్వామ్య వ్యవస్థ ఉంది. అంటే ఇక్క‌డ పాల‌కులు ప్ర‌జ‌ల‌చేత ఎన్నుకోబడతారు. భారత రాజ్యాంగ నిబంధ‌న‌ల ప్ర‌కారం ఎన్నికల నిర్వహించే వ్యవస్థ ఉంటుంది. దీనిని 'భారత ఎన్నికల సంఘం' అంటారు. ఇది న్యాయ‌వ్య‌వ‌స్థ‌తో స‌మానంగా స్వ‌యం ప్ర‌తిప‌త్తి క‌లిగిన సంస్థ. ఎన్నికల నిర్వహించే ప్రభుత్వ ఏర్పాటులో కీల‌కంగా ఉంటుంది. ఎన్నికలు అనేది ఓటర్లు తమ ప్రతినిధులను క్రమం తప్పకుండా ఎన్నుకునే వ్యవస్థ. ఎన్నికలు వివిధ ప్రభుత్వ స్థానాలకు ప్రతినిధులను ఎన్నుకోవడానికి బ్యాలెట్లను ఉపయోగించే మార్గం. ప్రజాస్వామ్యానికి ప్రధాన అంశం ఎన్నికలే. ప్రజాప్రతినిధులను ఎన్నుకునేందుకు ఎన్నికలు నిర్వహించాలి.
భారతదేశంలో ఎన్నికల వ్యవస్థ ఎలా ఏమిటి?
Latest Videos
undefined
భారతదేశం ప్రతి ఐదు సంవత్సరాలకు లోక్‌సభ, విధానసభ (అసెంబ్లీ)కి ఎన్నికలను ఎన్నికల సంఘం నిర్వ‌హిస్తుంది. ఎన్నికైన అన్ని శాసనసభ్యుల పదవీకాలం ఐదేళ్లలో ముగుస్తుంది. ఒకే రోజు లేదా కొన్ని రోజుల్లో అన్ని నియోజకవర్గాల్లో ఒకేసారి ఎన్నికలు జరుగుతాయి. దీనిని సార్వత్రిక ఎన్నికలుగా పేర్కొంటారు. సభ్యుని మరణం లేదా రాజీనామా కారణంగా ఏర్పడిన ఖాళీని పూరించడానికి కొన్నిసార్లు ఒకే నియోజకవర్గ ఎన్నికలను నిర్వ‌హిస్తారు. వీటిని ఉప ఎన్నికలు అంటారు.
భారత దేశంలో ఎన్నికల రకాలు:
లోక్ సభ:
పార్లమెంటరీ సార్వత్రిక ఎన్నికలు (లోక్ సభ ఎన్నికలు). లోక్ సభ ను హౌస్ ఆఫ్ ది పీపుల్ అంటారు. భారత పార్లమెంటు దిగువ సభ సభ్యులు. వీరిని భారత ప్రజలు తమ ఓటుతో వీరిని ఎన్నుకుంటారు. దేశంలోని వయోజన పౌరులందరూ వారి నిర్దిష్ట స్థానాలకు పోటీ చేసే అభ్యర్థుల జాబితా నుండి ఎన్నుకోబడతారు. ప్రతి వయోజన భారతీయ పౌరుడు వారు నివసించే నియోజకవర్గంలో మాత్రమే ఓటు వేయడానికి హ‌ర్హుడు. ఐదేళ్లపాటు లేదా రాష్ట్రపతి, మంత్రిమండలి సలహా మేరకు ఈ బాడీ త‌న స్థానాలను కలిగి ఉంటుంది. అంటే ఈ ఐదేండ్ల కాలంలో పార్ల‌మెంట్ సభ్యులు న్యూఢిల్లీలోని సంసద్ భవన్‌లోని లోక్‌సభ ఛాంబర్స్‌లో కొత్త చట్టాలను తీసుకురావ‌డం, ప్రస్తుత చట్టాల‌లో మార్పులు, ఉపసంహరణ వంటివి స‌మావేశ‌మై చేస్తారు. ప్రతి ఐదు సంవత్సరాలకు ఒకసారి 543 మంది లోక్‌సభ సభ్యులు ఎన్నికవుతారు.
రాజ్యసభ:
రాజ్యసభ (ఎగువ సభ) ఎన్నికలు ప్ర‌జ‌ల‌చేత ఎన్నుకోబ‌డిన ప్ర‌తినిధుల ఓటు వేస్తారు. రాజ్యసభను సాధారణంగా కౌన్సిల్ ఆఫ్ స్టేట్స్ అని పిలుస్తారు. ఇది భారత పార్లమెంటు ఎగువ సభ. అభ్యర్థులను పౌరులు కాకుండా శాసన సభల సభ్యులు ఎన్నుకుంటారు. కళ, సాహిత్యం, సైన్స్, సామాజిక సేవలకు చేసిన కృషికి 12 మంది వరకు భారత రాష్ట్రపతి నామినేట్ చేస్తారు. రాజ్యసభ సభ్యులకు ఆరేళ్ల పదవీకాలం ఉంటుంది. ప్రతి రెండేళ్లకోసారి మూడింట ఒక వంతు మంది తిరిగి ఎన్నికవుతారు. బిల్లు చట్టంగా మారడానికి ముందు, రాజ్యసభ రెండవ స్థాయి సమీక్షా సంస్థగా పనిచేస్తుంది. భారత ఉపరాష్ట్రపతి రాజ్యసభ ఎక్స్-అఫిషియో ఛైర్మన్‌గా వ్యవహరిస్తారు. దాని కార్యకలాపాలకు అధ్యక్షత వహిస్తారు. శాసన ప్రతిపాదనలు (కొత్త చట్టాలను రూపొందించడం, రద్దు చేయడం లేదా ఇప్పటికే ఉన్న చట్టాలకు అదనపు షరతులు జోడించడం) బిల్లు రూపంలో పార్లమెంటులోని ఎగువ సభకు సమర్పించబడతాయి.
రాష్ట్ర అసెంబ్లీ:
రాష్ట్ర అసెంబ్లీ (విధాన సభ) ఎన్నికల ద్వారా రాష్ట్ర శాసనసభ సభ్యులను రాష్ట్ర ప్రజలు ఎన్నుకుంటారు. రాష్ట్రంలోని వివిధ ప్రాంతాను అసెంబ్లీ నియోజ‌క‌వ‌ర్గాలు ఉండ‌గా, ఆయా స్థానాల్లో బ‌రిలోకి దిగే అభ్యర్థుల నుంచి త‌మ‌కు న‌చ్చిన నాయ‌కుల‌ను ప్రజలు ఓటు వేసి ఎన్నుకుంటారు. ప్రతి వయోజన భారతీయ పౌరుడు వారు నివసించే నియోజకవర్గంలో మాత్రమే ఓటు వేయడానికి అనుమతించబడతారు. రాష్ట్ర శాసనసభలలో సీట్లు గెలుచుకున్న అభ్యర్థులను "మెంబర్స్ ఆఫ్ లెజిస్లేటివ్ అసెంబ్లీ" (MLA)గా పిలుస్తారు. ఐదు సంవత్సరాలు లేదా గవర్నర్ సంబంధిత బాడీని రద్దు చేసే వరకు ఎమ్మెల్యేగా ఉంటారు. కొత్త చట్టాల అభివృద్ధి, ఆ రాష్ట్రంలోని పౌరులందరిపై ప్రభావం చూపే ప్రస్తుత చట్టాలను రద్దు చేయడం లేదా మెరుగుపరచడం వంటి అంశాలను చర్చించడానికి ప్రతి రాష్ట్రంలో సభ సమావేశమవుతుంది. దేశంలోని వివిధ రాష్ట్రాల్లో అసెంబ్లీ నియోజ‌క‌వ‌ర్గాల సంఖ్య వేరువేరుగా ఉంటుంది. ఉదా: తెలంగాణ‌లో 119 సీట్లు, ఆంధ్ర‌ప్ర‌దేశ్ లో 175 సీట్లు.
ఎన్నికల ప్రచారం:
ఎన్నికల ప్రచారం అనేది అభ్యర్థుల విధానాలు, ఆఫర్‌లు, ఓటర్లకు వాగ్దానాలు చేయడం వంటివి తెలియ‌జేస్తుంది. అంటే వారు ఎన్నికైన త‌ర్వాత చేసే ప‌నుల‌ను గురించి ఎక్కువ‌గా చెబుతూ ప్రజల ముందుకు వెళ్లి త‌మ‌కు ఓటు వేయ‌మ‌ని అడుగుతుంటారు. దీని ద్వారా ఓటర్లు ఎవరికి ఓటు వేయాలనుకుంటున్నారో ఎంచుకునే అవ‌కాశ‌ముంటుంది. ఎవరి విధానాలకు మద్దతు ఇస్తారో ఆ అభ్యర్థికి వారు తమ ఓట్లు వేసి గెలిపించుకుంటారు. అభ్యర్థుల తుది జాబితా ప్రకటన, భారతదేశంలో పోలింగ్ తేదీ మధ్య, ఎన్నికల ప్రచారం రెండు వారాల పాటు కొనసాగుతుంది. అభ్యర్థులు తమ ఓటర్లను, రాజకీయ నేతలను సంప్రదిస్తారు. ఎన్నికల సమావేశాలు నిర్వ‌హించి మాట్లాడతారు. రాజకీయ పార్టీలు ఈ సమయంలో తమ అనుచరులను సమీకరించుకుని ప్రచారం చేప‌డ‌తాయి. సాధారణంగా రాజకీయ పార్టీలు ఎన్నికలు జరగడానికి కొన్ని నెల‌ల ముందే ప్రచారం ప్రారంభిస్తాయి. ఎన్నికల ప్రచార సమయంలో రాజకీయ పార్టీలు కొన్ని ప్రధాన సమస్యలపై ప్రజల దృష్టిని కేంద్రీకరించడానికి ప్రయత్నిస్తాయి. ఓటు వేయడానికి వీలుగా ప్రజల దృష్టిని ఆకర్షించే ప్ర‌య‌త్నాలు చేస్తాయి.
భారతదేశంలో ప్రజాస్వామ్య ఎన్నికలు:
స్వతంత్ర ఎన్నికల సంఘం:
భారతదేశంలో ఎన్నికలను స్వతంత్ర, శక్తివంతమైన ఎన్నికల సంఘం (EC) పర్యవేక్షిస్తుంది. ఇది న్యాయవ్యవస్థకు సమానమైన స్వయంప్రతిపత్తిని కలిగి ఉంటుంది. ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్ (CEC)ని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. CEC రాష్ట్రపతికి లేదా ఒకసారి నియమించబడిన ప్రభుత్వానికి జవాబుదారీ కాదు.
ఎన్నికల సంఘం అధికారాలు ఇవే:
- ఎన్నికల ప్రకటన నుండి ఫలితాల ప్రకటన వరకు ఎన్నికల ప్రవర్తన అండ్ నియంత్రణకు సంబంధించిన అన్ని అంశాలపై ఇది నిర్ణయాలు తీసుకుంటుంది.
- ప్రవర్తనా నియమావళిని (ఎన్నికల కోడ్) అమలు చేయడం, దానిని ఉల్లంఘించిన ఏదైనా అభ్యర్థి లేదా రాజకీయ పార్టీని శిక్షించడం ఈసీ బాధ్యత.
- ఎన్నికల కాలమంతా కొన్ని ప్రమాణాలు పాటించాలని ప్రభుత్వాన్ని ఆదేశించే అధికారం ఎన్నికల కమిషన్‌కు ఉంది.
- ఈ ప్రమాణాలు ఎన్నికలలో విజయం సాధించడానికి లేదా కొంతమంది ప్రభుత్వ ఉద్యోగులను బదిలీ చేయడానికి పరిపాలన అవకాశాలను మెరుగుపరచడానికి ప్రభుత్వ అధికారాన్ని ఉపయోగించడం, దుర్వినియోగం చేయడాన్ని ఈసీ నిషేధిస్తుంది.
- ఎన్నికల విధుల్లో ఉన్న ప్రభుత్వ అధికారులపై ప్రభుత్వం కాదు, ఎన్నికల సంఘం బాధ్యత వహిస్తుంది.
- కొన్ని బూత్‌లలో లేదా మొత్తం నియోజక వర్గంలో పోలింగ్ అన్యాయంగా జరిగిందని ఎన్నికల అధికారులు భావిస్తే, వారు మళ్లీ నిర్వహించే అధికారం ఉంటుంది.
ఓటింగ్.. ప్రజా ఫిర్యాదులు
ఈసీ ప్రజల నుంచి ఫిర్యాదుల‌ను స్వీక‌రిస్తుంది. ఎన్నికల ప్రక్రియ నాణ్యతను అంచనా వేయడానికి మరొక ఎంపిక ఈ పద్ధతిని ఉపయోగించడం. ఎన్నికల ప్రక్రియ స్వేచ్ఛగా, నిష్పక్షపాతంగా లేకపోతే ప్రజలు అందులో పాల్గొనడం కొనసాగించరు. ప్రజల ఎన్నికల భాగస్వామ్యాన్ని కొలవడానికి ఓటరు ఓటింగ్ అనేది ఒక సాధారణ మార్గం. వాస్తవానికి ఓటు వేసే అర్హత గల ఓటర్ల శాతాన్ని ఓటింగ్ శాతం అంటారు. భారతదేశంలో, గత 50 ఏళ్లలో ఓటింగ్ శాతం స్థిరంగా ఉంటునే క్ర‌మంగా పెరుగుతున్న ప‌రిస్థితులు ఉన్నాయి.
క్లిక్ చేసి ఏసియా నెట్ న్యూస్ తెలుగు వాట్సాప్ చానెల్·ను ఫాలో అవ్వండి