దర్గాలో బసంత్ పంచమి వేడుక.. నిజమైన మత సామరస్యానికి ప్రతీక..
ఢిల్లీలోని హజ్రత్ నిజాముద్దీన్ ఔలియా దర్గాలో హిందువులు, ముస్లింలు కలిసి బసంత్ పంచమిని జరుపుకుంటారు. ఈ రోజున దర్గాలో పరస్పర సోదరభావం, మత సామరస్యం వెల్లువిరుస్తుంది.
హజ్రత్ నిజాముద్దీన్ దర్గాలో బసంత్ పంచమి: 'బసంత్ పంచమి' అనగానే.. మనకు సరస్వతి పూజ గుర్తుకు వస్తుంది. ఎందుకంటే హిందువులు బసంత్ పంచమి రోజున సరస్వతి తల్లిని పూజిస్తారు.ఈ పూజ ఉపాధ్యాయుల, విద్యార్థుల అనుబంధానికి ప్రతీకగా నిలుస్తుంది. అయితే ముస్లింలు కూడా బసంత్ పంచమిని పండుగగా జరుపుకుంటారు. అవును! ఈ రోజును రాజధాని ఢిల్లీ (ఢిల్లీ)లోని హజ్రత్ నిజాముద్దీన్ ఔలియా దర్గాలో ముస్లింలు పండుగలా జరుపుకుంటారు,
ఇందులో సుదూర ప్రాంతాల నుండి హిందూ-ముస్లింలు కలిసి ఈ ఉత్సవాన్ని జరుపుకుంటారు. ఈ బసంత్ పంచమి రోజున హజ్రత్ నిజాముద్దీన్ ఔలియా దర్గాలో పరస్పర సోదరభావం, మత సామరస్యం వెల్లువిరుస్తుంది. పువ్వుల హోలీ ఆడుతూ.. గంగా-జమునీ తహజీబ్‌తో ఇరు వర్గాల వారు సోదరభావంతో మెలుగుతారు. ఈ సందర్భంగా హజ్రత్ నిజాముద్దీన్ ఔలియా, అమీర్ ఖుస్రో సమాధులకు పసుపు వస్త్రాలను సమర్పించారు. దర్గాను పసుపు పూలతో అలంకరించారు.
700 ఏండ్ల నాటి చరిత్ర..
దర్గా కమిటీ చైర్మన్ సయ్యద్ అఫ్సర్ అలీ తెలిపిన వివరాల ప్రకారం.. 700 ఏళ్ల క్రితమే నిజాముద్దీన్ దర్గాలో బసంత్ పంచమి జరుపుకునే సంప్రదాయం ప్రారంభమైంది. ఈ రోజున ఇక్కడ ప్రతిదీ పసుపు రంగులో ఉంటుంది. దర్గా వద్ద ఆకుపచ్చ షీట్‌కు బదులుగా పసుపు రంగు షీట్‌ను అందజేస్తారు. గులాబీ రేకులకు బదులుగా మేరిగోల్డ్ (బంతి) పూల రేకులను ఉపయోగిస్తారు. హజ్రత్ నిజాముద్దీన్‌కు పిల్లలు లేరు. దీంతో అతను తన మేనల్లుడు తకీయుద్దీన్‌పై ఎంతో ప్రేమానురాగాలను చూపించేవాడు. కాని అతను అనారోగ్యంతో మరణించాడు. దీని తరువాత, హజ్రత్ నిజాముద్దీన్ జీవితంలో విషాద ఛాయలు అలుముకున్నాయి. అతడు విచారక జీవితాన్ని గడపడం ప్రారంభించారు. ఈ పరిస్థితిని చూసిన ఆయన అనుచరుడు అమీర్ ఖుస్రో కూడా కలత చెందారు.
ఈ క్రమంలో అమీర్ ఖుస్రో .. ఒకరోజు పసుపు బట్టలు ధరించి.. పలువురు యువతులు, మహిళలు ఆనందంతో పాటలు పాడటం చూశాడు. వారు ఏం చేస్తున్నారు అక్కడి స్థానికులను అడిగాడు. అక్కడ వారిని ఎవరిని అడిగినా.. వారు తమ దేవుడిని ప్రసన్నం చేసుకోవడానికి పసుపు పువ్వులు సమర్పించడానికి ఆలయానికి వెళ్తున్నారని చెప్పారు. ఇలా చేయడం వల్ల దేవుడు సంతోషిస్తాడా అని ఖుస్రో వారిని అడగగా.. మహిళలు 'అవును' అన్నారు.
దాని నుండి ప్రేరణ పొందిన ఖుస్రో, హజ్రత్ నిజాముద్దీన్‌ను సంతోషపెట్టడానికి పసుపు వస్త్రాలను ధరించి.. బంతి పువ్వులతో హజ్రత్ నిజాముద్దీన్ చేరుకుని 'సకల్ బన్ ఫూల్ రహీ సర్సోన్' పాట పాడుతూ నృత్యం చేయడం ప్రారంభించాడు. హజ్రత్ నిజాముద్దీన్ అతనిని చూసి నవ్వడం మొదలుపెట్టాడు, అప్పటి నుండి బసంత్ పంచమి పండుగను దర్గాలో జరుపుకుంటారు. ఈ సందర్భంగా హజ్రత్ నిజాముద్దీన్ ఔలియా, అమీర్ ఖుస్రో సమాధులకు పసుపు వస్త్రాలు సమర్పించి, దర్గాను పసుపు పూలతో అలంకరించి బసంత్ పంచమి స్వరంతో మధురమైన ఖవ్వాలిని కూడా నిర్వహిస్తారు.
సూఫీయిజంతో వందల ఏండ్ల నాటి అనుబంధం
సూఫీయిజంతో భారతదేశాన్ని చాలా అనుబంధముంది. మధ్య ఆసియా నుంచి ఓ సహస్రాబ్దికి పైగా విస్తరించిన సూఫీయిజం.. లోతైన ఆధ్యాత్మిక, సాంస్కృతిక బంధాన్ని పంచుతుంది. ఇది ఇస్లాం ఆధ్యాత్మిక శాఖ. భారతదేశం, మధ్య ఆసియా రెండింటిలోనూ మతపరమైన, కళాత్మకమైన, మేధోపరమైన ప్రకృతి దృశ్యాలపై చెరగని ముద్ర వేసింది. ఇది నేటికీ కొనసాగుతున్న భాగస్వామ్యం ఓ వారసత్వాన్ని సృష్టించింది.
సూఫీయిజం అనేది ఇస్లాం యొక్క ఆధ్యాత్మిక , ఆధ్యాత్మిక కోణం. ఇది అంతర్గత ధ్యానం, హృదయ శుద్ధి, భక్తి, అంకితభావం సమర్పణ. సర్వశక్తిమంతుడితో సాధకుడి సంబంధం చేయడమే సూఫీయిజం అని పలు గంధ్రాలు చెబుతున్నాయి. కజాఖ్స్తాన్, ఉజ్బెకిస్తాన్, తజికిస్తాన్, కిర్గిజ్ స్థాన్ , తుర్క్మెనిస్తాన్లతో కూడిన ఆధునిక మధ్య ఆసియా సూఫీ ఆలోచనలు, అభ్యాసాలకు ముఖ్యమైన కేంద్రంగా ఉన్నాయి. ఈ ప్రాంతంలో నుండే భారత్ కు సూఫీయిజం వ్యాప్తి జరిగింది. అలాగే.. సూఫీ వ్యాప్తిలోనూ భారతదేశం కీలక పాత్ర పోషించింది.
ఇస్లాం వ్యాప్తితో సూఫీయిజం భారత్ లో విస్తరించింది. కాలక్రమేణా అనేక సూఫీ శాఖలు ఉద్భవించాయి. ప్రతి దానికి ప్రత్యేక ఆచారాలు వెలువడ్డాయి. ఆధునికత, ప్రపంచీకరణ, లౌకికవాదం, మతపరమైన తీవ్రవాదం వంటి సవాళ్లు ఎదుర్కొన్నప్పటికీ.. సూఫీయిజం సమకాలీన భారతదేశం, మధ్య ఆసియాలో మనుగడ సాగిస్తుంది. ఇటీవలి సంవత్సరాలలో సూఫీ సంప్రదాయాల పునరుద్ధరణను చవిచూస్తున్నాయి.
భారతదేశంలో సూఫీ సంస్కృతికి మూలాలు
మధ్య ఆసియాలో సూఫీ మత ఆవిర్భావం, తదుపరి ఇస్లామిక్ కాలంలో భారతదేశానికి విస్తరించడంతో రెండు ప్రాంతాల మధ్య శాశ్వత ఆధ్యాత్మిక సంబంధానికి పునాది వేసింది. మధ్య ఆసియాలో చెందిన సూఫీ మిషనరీలు, పండితులు.. భారతదేశంలో పలు యాత్రలు చేశారు. ఈ యాత్రలు కూడా ఈ రెండు ప్రాంతాల్లో సుసంపన్నం చేసే మతపరమైన, మేధోపరమైన కళాత్మక మార్పిడికి తోడ్పడాయి. మధ్య ఆసియాలో అత్యంత ప్రభావవంతమైన సూఫీ ఆర్డర్‌లలో నక్ష్‌బందియ్యా, యసవియ్యా,ఖాదిరియా వంటి వారు నేర్చుకోవడం, ఆధ్యాత్మిక అభ్యాసం వంటి కార్యక్రమాలను చేపట్టారు. అలాగే.. సామాజిక సేవ కేంద్రాలుగా పనిచేసే ఖాన్‌ఖాలు (సూఫీ వసతి గృహాలు),జావియాలు (ఆధ్యాత్మిక తిరోగమనాలు) స్థాపించారు.
ఈ సంస్థలు సూఫీ జ్ఞానం, బోధనల ప్రసారాన్ని సులభతరం చేయడం, సూఫీని వ్యాప్తి చేయడంలో సహాయపడ్డాయి. వివిధ మార్గాల ద్వారా మధ్య ఆసియా నుంచి భారత్ తో సహా వివిధ ప్రాంతాలకు సూఫీ మతం అభివృద్ది, వ్యాప్తిలో జరిగింది. సూఫీ సాధువులు, పండితులు మధ్య ఆసియా నుంచి భారత్ కు ప్రయాణించారు. వారి బోధనలు, జ్ఞానాన్ని పంచుకున్నారు, అయితే మధ్య ఆసియా సూఫీ గురువులు స్థానిక సూఫీ సంప్రదాయాలనునేర్చుకోవడానికి, జ్ఞానాన్ని స్వదేశానికి తిరిగి ప్రసారం చేయడానికి భారతదేశాన్ని సందర్శించారు.
భారతదేశంలో చిష్తియా, సుహ్రావర్దియ్యా, ఖాదిరియా వంటి వివిధ సూఫీ ఆదేశాలు ( తారీఖాలు )స్థాపనతో ఈ సంబంధం మరింత సుస్థిరం చేసింది. మధ్య ఆసియాలో వారి ఆధ్యాత్మిక వంశాన్ని గుర్తించిన ఈ ఆదేశాలు, భారతీయ ఉపఖండం అంతటా సూఫీ బోధనలు, అభ్యాసాలను వ్యాప్తి చేయడంలో కీలక పాత్ర పోషించాయి. ఈ బోధనలు
స్థానిక సంస్కృతిలో కలిసిపోయాయి. ప్రతిగా భారతీయ సూఫీ ఆదేశాలు, వారి ప్రత్యేక పద్ధతులు మధ్య ఆసియాలో సూఫీయిజం అభివృద్ధిని కూడా ప్రభావితం చేశాయి
మొఘల్ తో అనుబంధం
మొఘల్ సామ్రాజ్యాన్ని (1526-1858) స్థాపించిన తైమూరిడ్ యువరాజు బాబర్ కు మధ్య ఆసియాతో బలమైన సంబంధాలున్నాయి. భారతదేశం, మధ్య ఆసియా మధ్య సూఫీ సంబంధాన్ని ఏకీకృతం చేయడంలో బాబర్ ముఖ్యమైన పాత్ర పోషించారనే చెప్పాలి. మొఘల్ పాలకులు సూఫీ తారీఖాలు, పండితులు, కళాకారులకు ప్రోత్సాహం అందించే వారు. ఇది ఆలోచనల మార్పిడిని సులభతరం చేసింది. ఈ తరుణంలో భారత్, మధ్య ఆసియా మధ్య శక్తివంతమైన సూఫీ ఆలోచనలు,సంస్కృతిని ప్రోత్సహించింది. అదే సమయంలో మొఘల్ వాస్తుశిల్పం కూడా మన దేశంలో విస్తరించింది. దీంతో శాశ్వతమైన సూఫీ సంబంధాన్ని ప్రతిబింబించింది. మొఘల్ కాలంలో నిర్మించిన సూఫీ మందిరాలు, మసీదులు, సమాధులు ఈ భాగస్వామ్య నిర్మాణ వారసత్వానికి నిదర్శనంగా నిలిచాయి.
భాగస్వామ్య సూఫీ సాహిత్యం, సంగీతం, సంస్కృతి,కళాత్మక వారసత్వ ప్రభావం భారతదేశంలో స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. భారతదేశం, మధ్య ఆసియా మధ్య పర్షియన్ భాష ఒక లింక్‌గా పనిచేసింది, సూఫీ సాహిత్యం, కవిత్వం, సంగీతం, ఆలోచనలు, ఆలోచనల మార్పిడిని సులభతరం చేసింది. రూమీ, సాదీ, హఫీజ్, ఉమర్ ఖయ్యామ్ వంటి మధ్య ఆసియా కవులు భారతీయ సూఫీ కవిత్వాన్ని ప్రభావితం చేశారు. రెండు ప్రాంతాలకు చెందిన ప్రముఖ సూఫీ కవులు చాలా మంది తమ రచనలను పర్షియన్ భాషలోని అనువాదం చేశారు. ఈ పరిణామం భౌగోళిక సరిహద్దులను దాటి భాగస్వామ్య సాహిత్య వారసత్వానికి దోహదపడింది. ప్రఖ్యాత భారతీయ సూఫీ కవులు అమీర్ ఖుస్రో, కబీర్, దారా షికో, బెదిల్ , రవీంద్ర నాథ్ ఠాగూర్ పై ఆసియా సూఫీ ఆలోచన, అభ్యాసాల ప్రభావితం చాలానే ఉంది.
సంగీతం కూడా సూఫీ వ్యాప్తిని ప్రభావితం చేసిందనే చెప్పాలి. ఖవ్వాలి వంటి భారతీయ సంగీత శైలులు.. మధ్య ఆసియా సూఫీ అభ్యాసాలచే ప్రభావితమయ్యాయి. అలాగే.. మధ్య ఆసియా కళ, వాస్తుశిల్పం భారతీయ సౌందర్యశాస్త్రం నుండి ప్రేరణ పొందాయి. భారతీయ వాస్తు, కళాత్మక అంశాలను ప్రదర్శించే మసీదులు, సమాధులు, ఇతర మతపరమైన స్మారక కట్టడాల నిర్మాణంలో వాస్తుశిల్ప ప్రభావాన్ని చూడవచ్చు.
రచయిత: డాక్టర్ మహీప్, డాక్టర్ హఫీజుర్ రెహమాన్ సూఫీ పీస్ ఫౌండేషన్ అధ్యక్షుడు, న్యూఢిల్లీ .
క్లిక్ చేసి ఏసియా నెట్ న్యూస్ తెలుగు వాట్సాప్ చానెల్·ను ఫాలో అవ్వండి
