''ఇజ్తిహాద్.. హిందువులతో విభేదాలను తొలగించడానికి భారతీయ ముస్లింలకు అవసరం''
Ijtihad: ఇజ్తిహాద్ భారతదేశంలో చాలా అవసరం ఎందుకంటే భారతీయ ముస్లింలు మిగిలిన ముస్లిం ప్రపంచం కంటే చాలా భిన్నమైన సమస్యలను ఎదుర్కొంటున్నారు. అటువంటి పరిస్థితిలో హిందువులు-ముస్లింల మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించే ఒక రకమైన ఇజ్తిహాది మనస్సు అవసరం.
Indian Muslims - Ijtihad - Opinion: భారతీయ ముస్లిములు-ఇతర వర్గాల మధ్య సంబంధాలకు వార‌ధిగా మార‌డానికి, సంఘర్షణలను తగ్గించడంలో సహాయపడటానికి 'ఇజ్తిహాద్' ఉపయోగించబడుతుందా? అనే చ‌ర్చ న‌డుస్తోంది. ఇజ్తిహాద్ అనే అరబిక్ పదానికి 'ప్రయత్నం' (ఇస్లామిక్ చట్టాలను విస్తరించడం) అని అర్థం, కానీ, అక్షరార్థాన్ని పక్కన పెడితే, ఒక పదంగా దీనికి చాలా విస్తృతమైన అర్థం ఉంది. ఇస్లామిక్ న్యాయశాస్త్రం ప్రకారం, ఇజ్తిహాద్ అదిల్లా-ఎ-అర్బా అనుబంధ నిబంధన. ఒక సమస్యకు పరిష్కారం కనుగొనడంలో ఖురాన్, హదీసులను ఉపయోగించడం సాధ్యం కానప్పుడు, ఇజ్మా (పండిత సలహాదారుల సలహా), ఖయ్యాస్ (ఇస్లామిక్ సూచనల ప్రకారం వ్యాఖ్యానం) ఇజ్తిహాద్ కోసం ఉపయోగించాలి, దీనిని మన కాలపు సమస్యలకు పరిష్కారాలను కనుగొనడానికి ఇస్లామిక్ తత్వశాస్త్ర పునర్నిర్మాణంగా వర్ణించవచ్చు. ఖురాన్ మార్గదర్శక గ్రంధమే కానీ హదీసులో మాదిరిగా ముస్లిం సమాజ కొన్ని సమకాలీన సమస్యల గురించి ప్రత్యక్ష ప్రస్తావన లేదు. ఇజ్తిహాద్ భారతదేశంలో చాలా అవసరం ఎందుకంటే భారతీయ ముస్లింలు మిగిలిన ముస్లిం ప్రపంచం కంటే చాలా భిన్నమైన సమస్యలను ఎదుర్కొంటున్నారు. అటువంటి పరిస్థితిలో హిందువులు-ముస్లింల మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించే ఒక రకమైన ఇజ్తిహాది మనస్సు అవసరం.
ఇస్లామిక్ ఆచారాలు, భక్తి పద్ధతులు ఇజ్తిహాది తత్వాన్ని కలిగి ఉండాలి, వీటిలో అజాన్ కోసం లౌడ్ స్పీకర్లను ఉపయోగించడం, ట్రిపుల్ తలాక్ జారీ, విమానంలో నమాజ్ చేయడం, దైవదూషణ సమస్య మొదలైనవి ఉన్నాయి. భారతదేశంలో, ముస్లిమేతరులతో ఆరోగ్యకరమైన సంబంధాలను కలిగి ఉండటానికి, వారి ఆచారాలను గౌరవించడానికి, వాటిని బాగా అర్థం చేసుకోవడానికి పాల్గొనడానికి ఇజ్తిహాది ఆదేశాలను పరిగణనలోకి తీసుకోవాలి. అయితే, భారతదేశంలోని ముస్లింలకు ఇజ్తిహాద్ కు సంబంధించి సమర్థవంతమైన వ్యవస్థ లేదు. దేశంలో ఇజ్తిహాద్ అవసరం ఉన్నప్పటికీ, సరళీకృత విధానం ఫలితంగా భారతదేశంలో తక్లీద్ విస్తృతంగా అభివృద్ధి చెందడం వల్ల భారతీయ ముస్లింలు ఇకపై ఇజ్తిహాదీ పద్ధతులను అన్వేషించడానికి ఇష్టపడరు. తఖులీద్ అంటే పాత పద్ధతులు, సంప్రదాయాలను అనుసరించడం భారత ఉపఖండంలో, ముఖ్యంగా భారతదేశంలోని ముస్లింలలో సర్వసాధారణం. ప్రవక్త కాలంలో ఇజ్తిహాద్ ప్రారంభమైంది. "బాను క్వాజాజా" సంఘటన ఇజ్తిహాద్ ప్రధాన వాదన.
ప్రవక్త అహజాబ్ యుద్ధం నుండి తిరిగి వచ్చినప్పుడు ఇలా అన్నారు. "బాను ఖురైజా తప్ప మరెవరూ అస్ర్ ప్రార్థన చేయకూడదు", ప్రవక్త (సహబా) సహచరులు బను ఖురైజాకు బయలుదేరారు, అయితే, కొంతమంది కొన్ని కారణాల వల్ల ఆలస్యమయ్యారు. మార్గమధ్యంలో అస్ర్ సమయం వచ్చింది, కాబట్టి ఇది పవిత్ర ప్రవక్త ఆజ్ఞ కాబట్టి అస్ర్ ప్రార్థన చేయడానికి బను ఖురైజా (యూదు తెగ) కు వెళ్తామని ఎవరో చెప్పారు. అయితే, సమయం వచ్చినప్పుడు కూడా ప్రార్థనను విరమించుకోవడం పవిత్ర ప్రవక్త ఉద్దేశం కానందున తాము అక్కడ ప్రార్థన చేస్తామని మరికొందరు చెప్పారు. బదులుగా, ప్రవక్త ఉద్దేశం బాను ఖురైజా మధ్య ప్రార్థన చేయడానికి ప్రయత్నించడం. ఈ సంఘటనను ప్రవక్త ముందు ప్రస్తావించినప్పుడు ఆయన ఎవరినీ మందలించలేదు. అదేవిధంగా, ఇషా ప్రార్థనకు విత్ర్ సమస్య ఉంది, హజ్రత్ అమీర్ ముఅవియా విత్ర్ ప్రార్థనలో ఒక రకాత్ ఇచ్చారు, దీనికి ఇబ్న్-ఇ అబ్బాస్ బానిస అభ్యంతరం వ్యక్తం చేశాడు. ఇబ్న్-ఇ-అబ్బాస్ అతన్ని.. "అతను సహబీ (ప్రవక్త సహచరుడు) కాబట్టి, అంతరాయం కలిగించవద్దు. దీనికి ఒక కారణం ఉంటుందని నేను ఖచ్చితంగా అనుకుంటున్నాను'' అని అన్నారు. ఇవీ ముహమ్మద్ ప్రవక్త కాలంలో కనిపించిన ఇజ్తిహాద్ పరిస్థితులు. ఇజ్తిహాద్ ఉద్దేశం మతంలో ఎటువంటి మార్పులు చేయడం కాదని ఈ విషయంలో ఎలాంటి గందరగోళం అవసరం లేదు.
బదులుగా, ఇస్లామిక్ దృక్పథంలో మన కాలపు సమస్యలకు పరిష్కారాలను కనుగొనడం. కాలక్రమేణా, ఇస్లాం ప్రపంచవ్యాప్తంగా వ్యాపించినప్పుడు, ఇజ్తిహాద్ వివిధ రూపాలు ఉద్భవించడం ప్రారంభించాయి. పర్యవసానంగా, ఇస్లామిక్ నియమాలలో ఏ విధమైన మార్పులు చేసే సామర్థ్యం ప్రతి ఒక్కరికీ లేనందున ముజ్తాహిద్ (ఇజ్తిహాద్ ఆచరించే వ్యక్తి) ఎవరు అనే ప్రాథమిక ప్రశ్న కాలక్రమేణా తలెత్తింది. సామాన్యులకు బిదాత్-ఇ-హస్నా, బిదాత్-ఇ-సయ్యాల గురించి కూడా తెలియదు కాబట్టి, ఫుక్వాహా (ఇస్లామిక్ న్యాయశాస్త్రం) తన నియమాలను రూపొందించింది. ఇది ఖురాన్ పదం ఔల్-ఉల్ అమ్ర్ మీద ఆధారపడి ఉంది. ఖురాన్ సూరా అల్ నిసా ఇలా చెబుతుంది: "విశ్వాసులారా! అల్లాహ్ కు విధేయత చూపండి. ప్రవక్త (ఆశీర్వాదాలు-శాంతి సల్లల్లాహు అలైహి వసల్లం).. మీ మధ్య ఆజ్ఞను కలిగి ఉన్న వారికి (సత్య పురుషులు) విధేయులుగా ఉండండి. అప్పుడు మీరు ఏ విషయంలోనైనా మీ మధ్య విభేదించినట్లయితే, మీరు అల్లాహ్-అంతిమ దినాన్ని విశ్వసించినట్లయితే, దానిని అల్లాహ్-ప్రవక్త ([సల్లల్లాహు అలైహి వసల్లం] అంతిమ తీర్పు కొరకు) కు పంపండి. అది (మీకు) ఉత్తమమైనది.. అంతిమ ఫలితానికి ఉత్తమమైనది.'' ఔల్-ఉల్ అమ్ర్ ను ఫుక్వాహా, ఉలేమాలు అర్థం చేసుకున్నారు, దీని నుండి ముజ్తహిద్దీన్ నియమాలు సంకలనం చేయబడ్డాయి. వివిధ ఉలేమాల మధ్య అభిప్రాయ భేదాలు ఉన్నాయి. ఉదాహరణకు, ఇమామ్ గజాలి, ఇమామ్ బాగ్వీ, ఇమామ్ రజి, ఇమామ్ షారానీ మధ్య కొంత విభేదాలు ఉన్నాయి.
ఈ భేదాభిప్రాయాలతో సంబంధం లేకుండా ముజ్తహిద్దీన్ కు ఆదిల్లా-ఎ-అర్బాపై అధికారం ఉండాలనీ, అరబిక్ భాషపై పట్టు బలంగా ఉండాలని అందరూ అంగీకరిస్తున్నారు. ఈ నియమాల ఆధారంగా ముజ్తాహిద్దీన్ రకాలు సృష్టించబడ్డాయి. అబూ బకర్ జస్సాస్ [917-981] బాగ్దాద్ లోని అబ్బాసియా కాలంలో ప్రసిద్ధ ఫక్విహ్, ముఫాసిర్. అతను ముతాహిద్దీన్ ను రెండు రకాలుగా విభజించాడు, మొదటిది ముజ్తాహిద్-ఇ ముస్తాకిల్, రెండవది ముజ్తాహిద్-ఇ ముంతాసిబ్. ఇది కాకుండా, ముజ్తాహిద్ ఫిల్ మజాబ్, ముజ్తాహిద్ ఫిట్ తక్వియా వంటి ఇతర రకాలను వివిధ ఉలామాలు ప్రస్తావించారు. కానీ ఈ రకాలు అనవసరంగా అనిపిస్తాయి. మౌలానా వహీదుద్దీన్ ఖాన్ ప్రస్తుత యుగంలో ఇజ్తిహాద్ సమస్యపై మస్లైల్-ఇ-ఇజ్తిహాద్ అని పిలువబడే ఒక అంతర్దృష్టిగల పుస్తకాన్ని కూడా రాశారు.ఈ పుస్తకంలో ఇజ్తిహాద్, తఖులీద్ ల మధ్య వ్యత్యాసాన్ని ఆయన మొదట్లోనే వివరించారు. మౌలానా ప్రకారం: "తఖులిది మనస్సు-ఇజ్తిహాది మనస్సులో వ్యత్యాసాన్ని ఈ క్రింది విధంగా వివరించవచ్చు: తక్లిది మనస్సు అనేది మూసిన మనస్సును సూచిస్తుంది. ఇజ్తిహాది మనస్సు ఓపెన్ మైండ్ ను సూచిస్తుంది. ఒక తఖులిడి వ్యక్తి ఆలోచనా ప్రయాణం ఒక పరిమితికి చేరుకున్నప్పుడు ఆగిపోతుంది, అయితే ఇజ్తిహాది ఆలోచనా ప్రయాణం ముందుకు సాగుతుంది."
తక్లిదీ, ఇజ్తిహాదీ మనసు ఎలా ఉంటుందో మౌలానా ఉదాహరణలు కూడా ఇచ్చారు. భౌగోళిక, సామాజిక, రాజకీయ, సాంస్కృతిక, ఆర్థిక కారణాల వల్ల ప్రతి యుగంలోనూ అనేక ఇజ్తిహాదీల అవసరం ఉంది. ఇస్లామిక్ చట్టాల సమస్యలలో కొత్త పరిస్థితులు తలెత్తే అవకాశం ఉంది. కానీ అలాంటి ఇజ్తిహాదీ మనస్సులు ఇజ్తిహాద్ ప్రాథమిక నియమాలను తెలుసుకోకుండా నిరాధారమైన ఇజ్తిహాద్ సృష్టించడానికి ప్రయత్నిస్తారు, ఇది అనేక అపార్థాలకు దారితీస్తుంది. ఇది ఇస్లాం ప్రధాన సందేశాన్ని ప్రభావితం చేస్తుంది. 20 వ శతాబ్దంలో, ఉలామాలు అని పిలువబడే వారు సృష్టించిన ఇలాంటి అనేక సమస్యలను మేము ఎదుర్కొన్నాము, దీనిలో ఆధునిక ఆవిష్కరణల వాడకాన్ని నిషేధించడానికి ఫత్వాజ్ ఇవ్వబడింది, దీని నుండి ప్రజలు చాలా కాలం వేధించబడ్డారు. ఇలాంటి ఫత్వాలో ఫ్యాన్ల వాడకం, టాయిలెట్ సీట్లు, పుణ్యక్షేత్రాల సందర్శన, టై వాడకం మొదలైనవి ఉంటాయి. నిషేధించారు. ఇలాంటి స్వభావం ఉన్న సమస్యలు మరెన్నో ఉన్నాయి. మతంలో కొత్త అభిప్రాయాన్ని సృష్టించడం అంత సులభం కాదు. ఇందుకోసం కుఫ్ర్ లేదా హరామ్ విషయంలో జాగ్రత్తగా వ్యవహరించాలి. ఇజ్తిహాది సూత్రంలో ఈ నిబంధనను గుర్తుంచుకోవాలి, పురాతన సూత్రాలతో ప్రస్తుత పరిస్థితిపై లోతైన అవగాహన ఉన్నంత వరకు, ఏ విధమైన ఇజ్తిహాది నిర్ణయం తీసుకోలేము.. భవిష్యత్తు అవకాశాలను విస్మరించడం ద్వారా ఇజ్తిహాది సమస్యలను జ్ఞానోదయం చేయలేము.
ఇస్లాం తన చట్టాలను, ఆచారాలను ఆనాటి అవసరాలకు అనుగుణంగా మార్చుకోవడానికి ఎల్లప్పుడూ అనుమతించింది. ఇది ఇస్లాంను ఆచరించడాన్ని సులభతరం చేయడమే కాకుండా, శాంతిని కలిగి ఉన్న ఇస్లాం నిజమైన సందేశాన్ని తెలియజేయడానికి కూడా సహాయపడుతుంది. అలాగే, ఈ రోజు భారతీయ ముస్లింలు ఎదుర్కొంటున్న అత్యంత ముఖ్యమైన సమస్యలకు పరిష్కారాలను కనుగొనడానికి ఇజ్తిహాద్ సహాయపడుతుంది.
- సయ్యద్ తలీఫ్ హైదర్
(ఆవాజ్ ది వాయిస్ సౌజన్యంతో..)
క్లిక్ చేసి ఏసియా నెట్ న్యూస్ తెలుగు వాట్సాప్ చానెల్·ను ఫాలో అవ్వండి
