Ijtihad: మానవాళి ప్రయోజనాల దృష్ట్యా ఉలేమాలు, ముస్లిం ఆలోచనాపరులు ఇద్దరూ ఇజ్తిహాద్ సమర్థవంతంగా పనిచేయడానికి ఒకరి అభిప్రాయాలను మరొకరు అభినందించుకోవడం నేర్చుకోవాలి. భారతీయ ముస్లింలను అభ్యుదయ సమాజంగా మార్చడానికి ఇస్లాంలో ఇజ్తిహాద్ అంతర్లీన నిబంధన కీలకంగా ఉంటుంద‌ని అతిర్ ఖాన్ అభిప్రాయ‌పడ్డారు.
Indian Muslims - Ijtihad: ఉలేమాలు, ముస్లిం ఆలోచనాపరుల రెండు ఆలోచనా విధానాల సమ్మేళనం భారతదేశంలో ఇజ్తిహాద్ ను సమర్థవంతంగా ఆచరించడానికి దారితీస్తుంది. కానీ అది జరగాలంటే ఉలేమాలు, ముస్లిం ఆలోచనాపరులు, మేధావులు కలిసికట్టుగా పనిచేయడం నేర్చుకోవాలి. వేర్వేరు కంపార్ట్ మెంట్లలో పనిచేయడం కంటే కంటే క‌లిసి ముందుకుసాగ‌డం కీల‌కం. మునుపెన్నడూ లేనంతగా ముస్లింలు ఈ రెండు వర్గాలు గొప్ప శ్రేయస్సు కోసం ఏకం కావాల్సిన తక్షణ అవసరాన్ని గుర్తిస్తున్నారు. ఇదే జరిగితే మారుతున్న కాలానికి అనుగుణంగా ముస్లిం సమాజాలు సర్దుకుపోగలుగుతాయి. అనేక మార్పులు చోటుచేసుకుంటాయి. అయితే, సమస్య ఏమిటంటే, సాంప్రదాయకంగా రెండు ఆలోచనా ప్రవాహాలు సమాంతరంగా నడిచాయి. చారిత్రాత్మకంగా కూడా వారి అభిప్రాయాలలో ఏకాభిప్రాయం లేదు, ఉదారవాదులకు-ప్యూరిస్టులకు మధ్య ఎల్లప్పుడూ సంఘర్షణ ఉంది.
10 వ శతాబ్దంలో ఇస్లామిక్ ప్రపంచ అషరైట్స్ (ప్యూరిస్టులు) ఆలోచనలు ముతాజిలీస్ (ఉదారవాదులు) తో విరుద్ధంగా ఉన్నాయి. తరువాత అషరైట్లు విజయం సాధించారు. తరువాత అషారైతులు ప్రబలంగా ఉన్నారు. ఇజ్తిహాద్ పరిధి తగ్గిపోయింది, ముఖ్యంగా ఇమామ్ ఘజాలీ తర్వాత. భారతదేశంలో ఇజ్తిహాద్ ఆచరించడానికి ప్రయత్నాలు జరిగాయి, నేటికీ ఇస్లామిక్ ఫిఖ్హ్ అకాడమీ, ఢిల్లీ, మబాహిస్ ఫిఖ్హియా దేవ్బంద్, షరియా కౌన్సిల్, జమాత్-ఇస్లామీ మూడు ప్రధాన కేంద్రాలు, ఇక్కడ సమాజం-ఆర్థిక వ్యవస్థ, భీమా, షేర్ మార్కెట్లలో పెట్టుబడులు, శస్త్రచికిత్స-జకాత్ కు సంబంధించిన విషయాలపై దృష్టి సారించే పద్ధతిలో ఇజ్తిహాద్ పై చర్చలు జరుగుతాయి. సమస్య ఏమిటంటే, ఈ సంస్థలన్నీ తమ షెల్స్ లో ఒంటరిగా పనిచేస్తాయి. దీంతో ఆనాటి సమస్యలకు వారు అందించే పరిష్కారాలకు సమర్థవంతమైన చెల్లుబాటును పొందవు.
దీనికి మూడు ప్రధాన కారణాలు ఉన్నాయి. మొదటిది, అటువంటి సంస్థలన్నీ ఏ ఒక్క గొడుగు కింద కాకుండా విడివిడిగా పనిచేయడం. రెండవది, ముస్లిం మేధావులు-ఆలోచనాపరుల నుండి వారికి మద్దతు లభించదు. మూడవది, వారికి పౌర సమాజం లేదా ప్రభుత్వం నుండి ఎటువంటి మద్దతు లేదు. భారత స్వాతంత్య్రం వచ్చినప్పటి నుంచి వరుస ప్రభుత్వాలు ఉలేమాలు, ముస్లిం మేధావులతో విడివిడిగా వ్యవహరించాయి. ఉలేమాలు మదర్సాలను నడపాలని భావించారు. ముస్లిం ఆలోచనాపరులు / శాస్త్రవేత్తలు భారతదేశ అధ్యక్షులు, క్యాబినెట్ మంత్రుల స్థాయికి ఎదిగారు. ఈ రెండు వనరులను కలిపి జాతి నిర్మాణం కోసం వినియోగించే దార్శనికత ఏ రాజకీయ నాయకుడికీ, రాజకీయ పార్టీకి లేదు. భారత్ లో ఉలేమాలు, మేధావులు ఎప్పుడూ ఒకరినొకరు కించపరుచుకుంటూనే ఉన్నారు. సర్ సయ్యద్ అహ్మద్ అలీగఢ్ లో ముస్లింల కోసం ఆధునిక విద్యా సంస్థకు పునాది వేసినప్పుడు ఉలేమాలు ఆయన ఆలోచనను వ్యతిరేకించారు. అదేవిధంగా భారతీయ ముస్లిం మేధావులు ఉలేమాల సున్నితత్వాన్ని తోసిపుచ్చారు.
ఈ విధానం భారతీయ ముస్లిం సమాజానికి మేధోపరంగా, సామాజికంగా, ఆర్థికంగా అపారమైన నష్టాన్ని కలిగించింది. ఈ రెండింటి మధ్య సంఘర్షణ కారణంగానే ఆధునిక సమాజాల్లో నివసిస్తున్న ముస్లింలు దేశంలో ఉన్న విభిన్న ఆలోచనా విధానాలకు సర్దుబాటు చేసుకోలేకపోతున్నారు. ముస్లిం ఆలోచనాపరులు, మేధావులు, శాస్త్రవేత్తల ఆలోచనలు ఇస్లాం బోధనలకు విరుద్ధంగా ఉన్నాయని ఉలేమాలు భావిస్తారు. అదేవిధంగా ముస్లిం ఆలోచనాపరులు ఉలేమాలలో తమకు శ్రోతలు లేరని భావిస్తారు, కాబట్టి వారిని యథాతథంగా ఉండనివ్వండి. అందువలన, వారి సంభాషణ-ఆలోచనల సమ్మేళనం కోసం చర్చల పరిధి అన్వేషించబడలేదు. వారు పరిపూరకరమైన పాత్రను పోషించలేకపోయారు. ఇజ్తిహాద్ ను సంస్థాగతం చేయలేమని, ప్రధానంగా భారతీయ ముస్లిం సమాజం కాలక్రమేణా బహిష్కరించబడిందని వారి వర్గీకరణ నిర్ధారించింది. ఇండోనేషియా, మలేషియా, సౌదీ అరేబియా వంటి దేశాలకు భిన్నంగా ఇజ్తిహాద్ నిబంధనలకు తగిన ప్రాధాన్యం ఇచ్చారు. అలీఘర్ ముస్లిం యూనివర్శిటీ వంటి ప్రపంచ ప్రఖ్యాతి గాంచిన ఆధునిక విద్యాసంస్థలు ఉన్నప్పటికీ, మదర్సాలలో ఉర్దూ-అరబిక్ కాకుండా ఇతర సబ్జెక్టులను అభ్యసించడాన్ని వ్యతిరేకించే ఉలేమా నేటికీ మనకు ఉంది. ఇది ఇజ్తిహాద్ ఆవ‌శ్య‌క‌త‌ను గుర్తుచేస్తుంది.
వ్యాసకర్త - అతిర్ ఖాన్
( ఆవాజ్ ది వాయిస్ సౌజన్యంతో.. )