1991లో ప్రధానమంత్రి పీవీ నరసింహారావు హయాంలో ఆర్థిక మంత్రిగా మన్మోహన్ సింగ్ తన రాజకీయ జీవితంలోని అత్యుత్తమ స్థాయిని అనుభవించారు.. ఆయన ఆర్థిక వ్యవస్థను నియంత్రణ హితంగా మార్చి, లైసెన్స్ రాజ్ను తొలగించి, పన్ను విధానం, విదేశీ ప్రత్యక్ష పెట్టుబడులు, వాణిజ్య పరంగా విప్లవాత్మక మార్పులను తీసుకువచ్చారు.
భారతదేశ ఆర్థిక సంస్కరణల శిల్పి, మాజీ ప్రధానమంత్రి మన్మోహన్ సింగ అనారోగ్యంతో చనిపోయారు. 1991లో ఆర్థిక సంస్కరణలతో కొత్త శకానికి శ్రీకారం చుట్టిన సింగ్, 33 సంవత్సరాలు రాజ్యసభ సభ్యుడిగా ఉన్న అనంతరం 2024 ఏప్రిల్ 3న రాజ్యసభ నుంచి వైదొలిగారు.
1991లో ప్రధానమంత్రి పీవీ నరసింహారావు హయాంలో ఆర్థిక మంత్రిగా మన్మోహన్ సింగ్ తన రాజకీయ జీవితంలోని అత్యుత్తమ స్థాయిని అనుభవించారు.. ఆయన ఆర్థిక వ్యవస్థను నియంత్రణ హితంగా మార్చి, లైసెన్స్ రాజ్ను తొలగించి, పన్ను విధానం, విదేశీ ప్రత్యక్ష పెట్టుబడులు, వాణిజ్య పరంగా విప్లవాత్మక మార్పులను తీసుకువచ్చారు.
undefined
అప్పటి ఆర్థిక సంక్షోభంలో, ఆయన తీసుకున్న సంస్కరణలు భారత ఆర్థిక వ్యవస్థను విపత్తు నుంచి రక్షించాయి. ఆర్థిక లోటు వాణిజ్య లోటు భారీ స్థాయిలో ఉండగా, దేశం ఒక్కసారి వారం రోజులకు సరిపడా విదేశీ మారక ద్రవ్య నిల్వలు మాత్రమే కలిగి ఉండేది. IMF సాయం పొందటం బంగారాన్ని తాకట్టు పెట్టటం వంటి చర్యల ద్వారా ప్రభుత్వం నిధులు సమకూర్చడం జరిగింది. దీంతో దేశం వృద్ధి పథంలోకి రావడం సాధ్యమైంది.
1972లో ఆయన ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖలో ముఖ్య ఆర్థిక సలహాదారుడిగా చేరారు. ఆ తర్వాత RBI గవర్నర్, ప్రణాళిక సంఘం డిప్యూటీ ఛైర్మన్ వంటి కీలక బాధ్యతలు నిర్వహించారు.
2004లో కాంగ్రెస్ నేతృత్వంలోని UPA ప్రభుత్వం ఏర్పడినప్పుడు మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా బాధ్యతలు స్వీకరించారు. ఆయన మొదటి పర్యవసాన కాలంలో:
మహాత్మా గాంధీ జాతీయ గ్రామీణ ఉపాధి హామీ చట్టం,
నేషనల్ రూరల్ హెల్త్ మిషన్,
రైట్ టు ఎడ్యుకేషన్ చట్టం,
అటవీ హక్కుల చట్టం వంటి పథకాలను ప్రవేశపెట్టారు.
ఆదార్ కార్డుల కోసం యూనిక్ ఐడెంటిఫికేషన్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా ఏర్పాటును ఆయన ప్రభుత్వ హయాంలోనే చేశారు. 2009లో ఆయన రెండోసారి ప్రధానమంత్రిగా బాధ్యతలు చేపట్టినప్పటికీ అవినీతి ఆరోపణల వల్ల ఆయన ప్రభుత్వంపై ప్రతిష్ట దెబ్బతిన్నది.
1991లో తీసుకున్న నిర్ణయాలు భారత ఆర్థిక వ్యవస్థ, వ్యాపార పర్యావరణంపై దీర్ఘకాలిక ప్రభావాన్ని చూపించాయి. ప్రభుత్వ రంగ సంస్థల ప్రైవేటీకరణ, కొత్త పరిశ్రమల అభివృద్ధి, మధ్యతరగతి చేతుల్లో అధిక డిస్పోజబుల్ ఆదాయానికి దారి తీసిన వినియోగ సంస్కృతి, ఇవన్నీ సింగ్ ఆర్థిక సంస్కరణల ప్రభావాలు.
మొత్తం మీద, మన్మోహన్ సింగ్ భారత్ను ఆర్థిక సంక్షోభం నుంచి రక్షించి అభివృద్ధి పథంలో నిలిపిన నాయకుడిగా చరిత్రలో నిలిచారు. ఆరోజున ఆయన బంగారం కుదువ పెట్టకుంటే.. మనం ఇలా బతికేవాళ్లం కాదేమో.